۳۰ دی: تولد دیوید موریس لی کاشف ابرشاره در هلیم ۳

۸۴ سال پیش در چنین روزی یعنی ۲۰ ژآنویه سال ۱۹۳۱ دیوید موریس لی - فیزیکدان سرشناس آمریکایی و برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۹۶ متولد شد. شهرت این دانشمند بزرگ بخاطر کشف خاصیت ابرشاره در هلیم ۳ است که به همین دلیل نیز مفتخر به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد.

  

دیوید موریس لی در شهر رای در نیویورک بزرگ شد؛ مادرش معلمِ مدرسه و پدرش مهندسِ برق بود که در گذشته از انگلستان به آمریکا مهاجرت کرده بودند.

بعد از پایان تحصیلات در مقطع دبیرستان دیوید به دانشگاه هاروارد رفت و در این دانشگاه در رشته فیزیک به تحصیل پرداخت. بعد از پایان تحصیلات در سال ۱۹۵۲ به ارتش آمریکا ملحق شد و حدود ۲۲ ماه خدمت کرد. بعد از دوران خدمت در ارتش مجددا به دانشگاه رفت و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه کانکتیکات دریافت کرد. وی سپس برای مقطع دکترا به دانشگاه یل رفت و در سال ۱۹۵۹  دکترا گرفت. بعد از پایان دوره دکترا پیشنهاد دانشگاه کورنل را پذیرفت و در این دانشگاه به عنوان محقق و استاد به فعالیت پرداخت و تا سال ۲۰۰۹ که وارد دانشگاه تگزاس شد در این دانشگاه باقی ماند.

مهمترین دستاورد علمی دکتر دیوید موریس لی به کشف ابرشاره در هلیم ۳ مربوط می‌شود که در اوایل دهه ۱۹۷۰ به همراه رابرت سی ریچاردسون و داگ آشروف بر روی آن کار می‌کرد. ابرشارگی یک فاز است که عموما در دماهای پایین دیده می‌شود، این پدیده ابتدا برای هلیوم مایع کشف شد، اما در اخترفیزیک، انرژی‌های بالا و نظریه‌های گرانش کوانتومی هم دیده می‌شود. هلیم-۳ یکی از ایزوتوپ‌های غیر پرتوزای عنصرِ گازی هلیم است که شامل ۲ پروتون و یک نوترون می‌شود. از این ماده به عنوان سوخت در تحقیقات مربوط به رآکتورهای هسته‌ای، استفاده می‌شود. ابر سیال‌ها یا ابرشاره‌ها خاصیت منحصر به فردی دارند، از آنجا که تمام اتم هایشان در شرایط کوانتومی یکسانی قرار داند، همگی گشتاور یکسانی داشته و اگر یکی تکان بخورد همگی تکان می‌خورند و به حرکت در می آیند که این ویژگی اجازه می‌دهد یک ابر شاره بدون اصطکاک در کوچک‌ترین ترک‌ها حرکت کند. از دیگر خصوصیت های این مواد می‌توان به هدایت حرارتی شگفت آور آنها اشاره کرد که به نسبت سایر مواد بسیار بیشتر است. وقتی به یک سیستم معمولی گرما داده می‌شود به آرامی در درآن نفوذ می‌کند، اما در یک ابر شاره گرما بسیار سریع انتقال می‌یابد.

دیوید موریس لی در سال ۲۰۰۹ دانشگاه کورنل را ترک و به دانشگاه تگزاس رفت، وی در حال حاضر ۸۵ سال سن داد و کماکان به تحقیق و فعالیت علمی مشغول است.