مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان ( 29 اردیبهشت ماه برابر با 19 می )

مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان ( 29 اردیبهشت ماه برابر با 19 می )

امروز 29 اردیبهشت برابر با 19 مِی تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

  رویداد ها:

749 - شکست امویان از ابومسلم خراسانی

19 ماه می سال 749 و دو سال پس از آغاز بپاخیزی ابومسلم خراسانی بر ضد امویان، ارتش مروان آخرین خلیفه اموی شرق (دمشق) در جنگ از او شکست خورد و حکومت امویان (که مورد تنفر شیعیان هستند) متزلزل و مناطق واقع در شرق شام (سوریه) از کنترل امویان خارج شدند.
  
 20 ماه بعد، ارتش مروان دوم در کنار رود زاب در بین النهرین بازهم از نیروهای ابومسلم شکست خورد که این، یک شکست نهایی بود و عباسیان با کمک ابومسلم بر جای امویان نشستند و دارالخلافه را از دمشق به بغداد منتقل کردند. از آن پس، حکومت امویان تا مدتی منحصر به اندلس (اسپانیا) و گوشهِ دوردست آفریقای شمال غربی بود.
 

تصویری از ابومسلم

  مروان دوم پس از شکست زاب در ژانویه 750 به مصر گریخت و در آنجا کشته شد.

1521 - تصرف شهر بلگراد پایتخت یوگسلاوی توسط سپاهیان عثمانی

امپراتوری عثمانی از اواخر قرن چهاردهم میلادی، پیشروی در مناطق غربی قلمرو خود را آغاز کرد و در طی سال‏های بعد، تقریباً تمام این منطقه را زیر سلطه خود در آورد. دولت عثمانی در این راستا و در 19 مه 1521م در طی نبردی سخت، شهر بلگراد پایتخت یوگسلاوی را تصرف کرد و بعدها قسمت‏هایی از مجارستان را ضمیمه خود نمود. با این حال، این متصرفات در اثر ضعف امپراتوری عثمانی و اعمال نفوذ دولت‏های اروپایی، به تدریج تا اوایل قرن بیستم، به استقلال رسیدند.

1536 - هنری هشتم پادشاه انگلستان به جای طلاق دادن که منع مذهبی داشت، به همسر دوم خود «آن بولین Anne Boleyn» اتهام نقض وفاداری وارد ساخت و اورا به جلاد سپرد و گردن زده شد. هنری هشتم می خواست که زن دیگر بگیرد.

Anne Boleyn

1291 - کشته شدن "یپرم خان اَرمنی" از قاتلان شیخ فضل‏ اللَّه نوری

یپرم خان ارمنی، که فردی قسی ‏القلب و بی‏رحم بود در حدود سال 1244 ش (1865 م) در توابع گنجه در ارمنستان به دنیا آمد. در 22 سالگی قصد عزیمت به عثمانی را داشت اما دستگیر و به سیبری تبعید شد. سه سال بعد، از سیبری فرار کرد و به ارمنستان بازگشت. در 1280 ش به تبریز و سپس گیلان رفت و به همراه سپاهیان محمد ولی خان تنکابنی، سپهدار اعظم، برای فتح تهران حرکت کرد. یپرم خان پس از فتح تهران به ریاست شهربانی رسید و در این منصب و به نام آزادی‏خواهی، جنایت‏های متعددی را مرتکب گردید. یپرم از جمله عوامل مؤثر در محاکمه و شهادت آیت ‏اللَّه شیخ فضل اللَّه نوری بود و در این راه تلاش زیادی نمود. او همچنین مخالفان خود را به زندان انداخته و یا اعدام می‏کرد. سرانجام یپرم خان ارمنی در جریان نبرد با سالارالدوله، از شاهزادگان قاجار، که در غرب کشور ادعای سلطنت کرده بود، کشته شد و زندگی ننگین او در 47 سالگی خاتمه یافت.

یپرم خان اَرمنی

1917 - پدید آمدن جایزه ادبی پولیتْزِر در ایالات متحده امریکا

در نوزدهم مه 1917م، جایزه ادبی پولیتْزِر توسط مدرسه روزنامه ‏نگاری دانشگاه کلمبیا که از طرف جوزف پولیتزر روزنامه‏ نگار معروف امریکایى تأسیس شده بود، از محل وجوهی که وی در وصیت‏نامه خود به این کار اختصاص داد، شکل گرفت. این جایزه ادبی امریکا که شهرتی همپایه جایزه ادبی نوبل دارد، همه ساله به برجسته‏ ترین نویسندگان، روزنامه‏نویسان و موسیقی‏دانان تعلق می‏گیرد. از سال 1917م به این طرف، هر سال در ماه مه، عده‏ای از روزنامه‏ نویسان، نویسندگان، موسیقی دانان و منتقدان و... آراء و عقاید خود را در مورد پدیده‏ های برجسته هنری و ادبی سالِ قبل از آن اعلام می‏دارند. در نهایت، با اکثریت آراء، یک نفر از میان آثار موجود انتخاب می‏شود و جایزه را دریافت می‏کند. این جایزه، در ادبیات به رشته‏ های داستان، درام و... و در روزنامه‏ نگاری به کاریکاتور، عکاسی و گزارش‏های عمومی و... تعلق می‏گیرد.

جوزف پولیتزر

1936 - اختراع دستگاه رادار توسط "رابرت داتسون وات"

در 19 مه 1936م دستگاه رادار توسط رابرت داتسون وات مخترع انگلیسی ساخته شد. این دستگاه که وسیله‏ای مهم برای کشف و شناسایی در عملیات مختلف نظامی و غیر نظامی است، برای اولین بار در یکی از فرودگاه‏های انگلیس نصب شد. رادار در جنگ جهانی دوم، وسیله هشداردهنده مهمی محسوب می‏شد. در حال حاضر از رادار در زمینه ‏های گوناگون استفاده می‏شود.

رابرت داتسون وات

1967 - زادروز دکتر محمد مصدق

بیست و نهم اردیبهشت زادروز دکتر محمد مصدق ناسیونالیست بنام ایرانى، بانى ملى شدن نفت ایران و رهبر وطن در سال هاى ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ است که به سال ۱۲۵۸خورشیدى (1879 میلادی) در تهران به دنیا آمد و در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵(مارس 1967) فوت شد.
    
دولت مصدق با براندازی ۲۸ امُرداد ۱۳۳۲ ساقط و خود او پس از سه سال زندان تا پایان عمر به حالت تبعید در روستاى احمدآباد ساوجبلاغ (نزدیک کرج) تحت نظر بسر برد. دکتر مصدق تبعید خود در احمد آباد را غیر قانونی اعلام کرده بود زیرا حکم قضایی بر تبعید او وجود نداشت.
    
دکتر مصدق پیش از نخست وزیری، چند دوره نمایندگى تهران در مجلس را بر عهده داشت. مصدق برای نخستین بار از شهر اصفهان به نمایندگی مجلس انتخاب شده بود. او وزیر و استاندار هم شده بود. مصدق سالها در دانشگاه تهران حقوق تدریس می کرد.

   
جبهه ملی که فعالیت آن پس از نخست وزیر شدن علی امینی در 16 اردیبهشت 1340، آزاد شده بود 28 اردیبهشت این سال (زیرا که بیست و نهم جمعه و تعطیل بود) تشکیل یک اجتماع 100 ـ 120 هزار نفری در میدان جلالیه تهران (پارک لاله) برپا داشت که در آن الهیار صالح، سنجابی، شاپور بختیار و غلامحسین صدیقی سخنرانی کردند و خواستار برگزاری انتخابات آزاد طبق اصل 26 قانون اساسی وقت شدند. به مناسبت زادروز مصدق، آن جمعیت ضمن تجلیل از او، تبعید و حصر غیرقانونی اش را در احمدآباد محکوم کرد.
   
 ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ (سه ماه و چند روز پس از انقلاب و در دوران دولت موقت مهدی بازرگان)، ایرانیان صدمین زادروز مصدق را با شکوهى بى سابقه برگزار کردند و برای این منظور دهها هزار تَن از تهران به احمدآباد رفتند تا برگور او گُل بگذارند. دکتر مصدق به آزادى، دموکراسى، رعایت حقوق انسان، صلح و استقلال ملى اعتقاد ویژه داشت و عمر خود را وقف مبارزه براى تحقق آنها کرده بود.
   
 علاقه مندی ایرانیان به مصدق همچنان چشمگیر است. برای مثال؛ تیراژ روزنامه همشهری که شهرداری تهران آن را با تحمل هزینه ای سنگین و بکارگیری روزنامه نگاران قدیمی در آذرماه 1371 (دسامبر 1992) تاسیس کرده است در امرداد 1372 (29 امردادماه) با انتشار عکسی از مصدق در صفحه ششم این روزنامه از مرز 120 هزار نسخه گذشت و این روند افزایش ادامه یافت، حال آنکه طبق تجربه جهانی، توجه به نشریات دولتی ـ به دلیل واکنش منفی مخاطبان که ژورنالیسم را قوه چهارم دمکراسی و جدا از قوای سه گانه دولت می دانند ـ چندان زیاد نبوده است. روزنامه دولتی ایران که سال 1373 کار انتشار خودرا از سر گرفته است با با اطلاع از این تجربه روزنامه همشهری، به مناسبتی عکسی از مصدق و نوه اش را در صفحه اول خود چاپ کرد که در آن روز پنج بار تجدید چاپ شد و توجه مخاطبان به آن تا سالها کاهش نیافت. این روزنامه نیز با بکارگیری روزنامه نگاران قدیمی (اخراجی های پس از انقلاب که سالها خانه نشین بودند) راه اندازی شده بود. کتابفروشی های تهران تا سالها بعد از انقلاب عکسی از مصدق را در ویترین خود قرار می دادند تا جلب مشتری کنند.

   

 از نظر دکتر مصدق، آزادى بیان [که مطالب نشریات حرفه ای هم مشمول آن مى شوند و نباید دولتی باشند و از دولت کمک مالی دریافت دارند]، آزادى اجتماعات، آزادى تاسیس حزب، سندیکا، اتحادیه و انجمن و هرگونه تشکل، انتشار نشریه، آزادى تعیین محل سکونت و داشتن آزادى و امنیت در آن، آزادى تحصیل و کسب علم و معرفت و آزادى انتخاب شغل (پیشه مشروع و قانونی)، روش زندگانى فردى (روش شرافتمندانه) از حقوق اساسى بشر هستند که لاینفک از انسان باید باشند.
  
  دکتر مصدق بارها گفته بود که آزادى ها به هم ارتباط دارند و اگر آزادى در یک مورد سلب شود، موارد دیگر هم متزلزل و از میان خواهند رفت و یا دست کم کمرنگ خواهند شد.
   
زادروزها

    ۱۷۶۲ - زادروز یوهان گوتلیب فیشته فیلسوف آلمانی
    ۱۸۶۴ - زادروز ناتانیل هاثورن نویسنده آمریکایی

یوهان گوتلیب فیشته

    ۱۸۸۰ - زادروز محمد مصدق دولتمرد ایرانی، نخست‌وزیر ایران (از سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۳) و از بانیان ملی شدن نفت ایران
    ۱۸۸۱ - مصطفی کمال پاشا (معروف به آتاترک به معنای پدر ترک) نظامی و دولت‌مرد و بنیان‌گذار جمهوری ترکیه

مصطفی کمال پاشا

    ۱۸۹۰ - زادروز هوشی مین، رهبر ویتنام در جنگ با فرانسه و آمریکا
    ۱۹۲۵ - زادروز مالکوم ایکس رهبر جنبش ملی‌گرایانه سیاهان آمریکا

هوشی مین

    ۱۹۲۵ - زادروز پل پوت رهبر جنبش خمر سرخ و حاکم کامبوج از ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۹
    ۱۹۷۴ - اما شاپلین، خواننده سوپرانوی فرانسوی.

مالکوم ایکس

    ۱۹۷۹ - زادروز آندره‌آ پیرلو فوتبالیست ملی پوش ایتالیا
    ۱۹۷۹ - زادروز دیگو فورلان فوتبالیست اهل اروگوئه

آندره‌آ پیرلو

درگذشت‌ها

    ۸۰۴ - آلکوئین، شاعر و خداشناس انگلیسی و رایزن شارلمانی.
    ۱۵۳۶ - آن بولین، دومین همسر و شهبانوی هنری هشتم پادشاه انگلستان.

آلکوئین

    ۱۸۹۵ - درگذشت خوزه مارتی رهبر جنبش استقلال کوبا در مبارزه با امپراطوری اسپانیا
    ۱۸۹۸ - درگذشت ویلیام اوارت گلدستون چهار بار نخست وزیر بریتانیا

ویلیام اوارت گلدستون

    ۱۹۹۴ - درگذشت ژاکلین کندی اوناسیس همسر رئیس‌جمهور جان اف.کندی، سی و پنجمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا
    ۱۹۲۸ - ماکس شلر، فیلسوف آلمانی.

ماکس شلر

    ۱۹۳۵ - توماس ادوارد لورنس، رایزن نظامی انگلستان طی جنگ جهانی اول.

توماس ادوارد لورنس