مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 25 مرداد برابر با 16 آگوست در تاریخ چه گذشت (تولد،درگذشت،رویداد،اتفاق)

مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 25 مرداد  برابر با 16 آگوست در تاریخ چه گذشت (تولد،درگذشت،رویداد،اتفاق)

آرشیو رزوهای قبلی

امروز 25 مرداد برابر با 16 آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:
  
1227 - آغاز حکومت قراختائیان بر کرمان

تُرکان قراختائی که اصل آنان از مناطق شمال شرقی ماوراء رود سیحون (سیردیا) است و آلتائیک هستند از روزی چون امروز حکومت بر کرمان را آغاز کردند. براق حاجب (قتلغ خان) 16 آگوست سال 1227 میلادی (606 هجری خورشیدی) غیاث الدین پیرشاه حکمران کرمان را کشت و سلسله قراختائیان کرمان را تاسیس کرد. در آن زمان کرمان، مکران (بلوچستان تا مرز ایالت سند) و قسمتهای دیگری از جنوب شرقی ایران که یک قلمرو ایالتی را تشکیل می دادند تحت سلطه غیاث الدین بودند.
   
کرمانی ها که شهرت به ناسیونالیست بودن دارند با داشتن دهها سال حاکم تُرک (سلجوقی و قراختایی) حتی یک واژه ترکی یاد نگرفته و بکار نبرده اند.
   
سلطان جلال الدین خوارزمشاه در تفلیس بود که از قتل غیاث الدین آگاه شد و برای تنبیه «براق» 17 روزه خود را از گرجستان به کرمان رساند. با وجود این، براق باقی ماند.
  

سلطان جلال الدین خوارزمشاه

 سلطان جلال الدین که او هم از طایفه ترکان بود در سال 1230 میلادی در منطقه رضائیه به دست کردها کشته شد. تاریخ از او به عنوان مردی جنگی ولی فاقد تدابیر کشورداری و مدیریت یاد می کند. «براق» پس از هفت سال حکومت بر کرمان درگذشت و مرگ ابو حامد کرمانی مولف و عارف معروف چهار سال پس از فوت براق در سال 1238 میلادی اتفاق افتاد. این وقایع همزمان با جنگهای صلیبی و لشکرکشیهای پی در پی اروپاییان به خاورمیانه به منظور تصرف بیت المقدس و خارج ساختن تربت مسیح از دست دیگران صورت می گرفت.

1819 - قتل عام کشاورزان در منچستر انگلستان

 16 آگوست سال 1819 ـ چهار سال پس از شکست ناپلئون ـ شصت هزار تن کشاورزان منچستر انگلستان برای شنیدن اظهارات یک کشاورز مبارز به نام «هنری هانت Henry Hunt » با خانواده های خود در مزرعه «سن پترز فیلد» گرد آمده بودند و با خود قرار گذاشته بودند که پس از شنیدن حرفهای «هانت» در همانجا یک «پیک نیک» برگزار کنند.
   
قاضی شهر که از این خبر نگران شده بود به تقاضای مالکان منطقه (فئودالها) تصمیم گرفت که سواران داوطلب را برای دستگیری «هانت» و برهم زدن اجتماع اعزام دارد. این داوطلبان مسلح (میلیشیا) عمدتا از خرده مالکان و فرزندان اعیان و کسبه شهر تشکیل می شدند که در مواقع اضطراری کار پلیس ضد شورش (امروز) و اموری از این قبیل به آنان واگذار می شد. آنان هنگامی به اجتماع کشاورزان رسیدند که «هانت» سخن از اصلاحات ارضی و امضای تومار برای درخواست تصویب یک قانون در این زمینه در پارلمان و نیز لغو قانون ذرّت می گفت.
   

تصویری که یک نقاش معاصر از کشتار منچستر تهیه کرده است

سواران داوطلب به سوی جایگاه سخنرانی «هانت» هجوم بردند و با کشاورزان درگیر شدند و دست به کشتار آنان زدند که اجتماعی مسالمت آمیز برپا داشته بودند. در این عملیات ششصد و 9 مرد، زن و کودک کشته و یا مجروح شدند.
   
مورّخان با استفاده از واژه واترلو (محل آخرین نبرد ناپلئون با دولتهای مخالف)، این رویدادرا قتل عام «پترلو» نام نهاده اند. از آن زمان به بعد، این کشتار وسیله ای شده است که روشنفکران و انقلابیون با اشاره به آن بر مالکان، کارفرمایان و زورگویان بتازند.

1953 - نخستین فرار شاه از کشور

سرهنگ نعمت الله نصیری (بعدا سپهبد) فرمانده وقت واحد گارد سلطنتی نامه شاه مبنی بر عزل دکتر محمد مصدق از نخست وزیری ایران را (که 3 روز پیش از آن تاریخگذاری شده بود)، ساعت 2 بامداد 16 آگوست 1953 (25 امرداد 1332) به خانه او واقع در خیابان کاخ (خیابان فلسطین جنوبی) رسانید که توسط ماموران محافظ خانه دستگیر و بازداشت شد و چند ساعت بعد، شاه پس از اطلاع از دستگیری نصیری، با بانوی خود ثریا از طریق فرودگاه کلاردشت با هواپیمای اختصاصی که خاتمی افسر نیروی هوایی (بعدا شوهر فاطمه، خواهر شاه) خلبانی آن را برعهده داشت به صورت فرار از کشور خارج شد و به بغداد رفت، زیرا که واحد گارد او خلع سلاح، و دستور احضار سرلشکر بازنشسته فضل الله زاهدی (که شاه به او حکم! نخست وزیری داده بود) و جمع دیگری داده شده بود و کار جمع آوری عکسهای شاه از ادارات دولتی هم آغاز گردیده بود. مطابق قانون اساسی وقت، پس از تایید مجلس حکم نخست وزیری باید صادر می شد و آن هم پس از کناره گیری نخست وزیر سابق و یا رای عدم اعتماد مجلس نسبت به او. بنابر این عمل شاه غیرقانونی اعلام و کودتا تلقی شده بود. اکثریت مردم آن دوره پارلمانی را منحل کرده بودند و مجلسی وجود نداشت که رئیس دولت را برکنار کند. شاه پس از امضای نامه برکناری مصدق به رامسر رفته بود تا اگر توطئه شکست بخورد بتواند از کشور فرار کند و سه روز فاصله میان نوشتن نامه و ابلاغ آن به همین سبب بود. بعدا گفته شد که عوامل کودتا (ازجمله سازمانهای اطلاعاتی لندن و واشنگتن) کاغذ «سفید امضاء» از شاه گرفته و بعدا آن را پرکرده و به نصیری جهت ابلاغ داده بودند. کودتای 28 امرداد مسیر تاریخ ایرانیان را تغییر داد و رشد سیاسی آنان را متوقف ساخت.
    

شاه و ثریا از شمال کشور به بغداد و از آنجا به رم رفتند ـ این عکس در رم از آن دو برداشته شده بود

دکتر حسین فاطمی وزیر امور خارجه وقت «خروج شاه بدون اطلاع قبلی» از کشور را «فرار» او اعلام و به ملت گزارش کرد که این عمل شاه به منزله استعفای او است. دکتر فاطمی سپس به نمایندگی های ایران در کشورهای دیگر دستور اکید داد که سراغ شاه نروند زیرا که وی یک فراری است و سمتی ندارد.
    
در پی اعلام خروج شاه از کشور، مردم به خیابانها ریختند و مجسمه های او و رضاشاه را پایین آوردند. گروهی از مردم نیز در گوشه و کنار تهران از جمله میدان بهارستان تشکیل اجتماع داده و خواستار برقراری نظام جمهوری و لغو سلطنت شدند. در همین روز کاخ های سلطنتی مهر و موم شد و برنامه دعا به جان شاه در پادگانها لغو گردید.

1960 - شورش نژادی خونین در لس آنجلس

نیمه دهه 1960، بسیاری از شهرهای ایالات متحده آمریکا صحنه درگیری های نژادی بود. شهر لس انجلس در آگوست 1965 صحنه شدیدترین و وسیعترین این شورشها ها بود. شورش با خشونت پلیس نسبت به یک راننده سیاه پوست که تخلف کرده بود آغاز شده بود . سیاه پوستان که آماده چنین شورشی بودند دست به ویران ساختن و به اتش کشیدن و غارت شهر زدند. سیاهان مسلمان محرک آنان به ادامه شورش بودند. این شورش پس از پنج روز، 16 آگوست با ورود 20 هزار گارد ملی و برقراری منع رفت و آمد شبانه پایان یافت. محصول این شورش؛ سی کشته، صدها مجروح، صدها میلیون دلار زیان مالی و 2 هزار و 210 بازداشتی بود. عکس زیر، یک خیابان فرعی لس آنجلس در جریان درگیری نژادی آگوست 1965 را نشان می دهد که دود از خانه های آن بلند است.

1359 - اعدام عاملان کودتای نوژه

خبر گزاری پارس که هنوز به «ایرنا» تغییر نام نداده بود حکم قاضی شرع شعبه اول دادگاه انقلاب درباره 15 تن عاملان کودتای نوژه را که روز پیش از آن اعدام شده بودند به روزنامه های تهران داده بود که در شماره های 25 امرداد سال 1359 خود با عکس برخی از آنان منتشر کرده بودند.
   
در این گزارش، از این عده به عنوان یاغیان بر امام عادل و قیام علیه جمهوری اسلامی که از حمایت آمریکا و اسرائیل برخوردار بودند نام برده شده بود. گزارش نشانه می داد که این گروه از جمله کسانی بودند که 18 تیر1359 دست به یک کودتای نافرجام زده بودند که قرار بود با حملات هوایی از فرودگاه نوژه (شاهرخی سابق) آغاز شود و محاکمه آنان روزهای هجدهم تا بیستم مرداد انجام و جملگی مفسد فی الارض تشخیص داده شده و تیرباران گردیدند. اسامی این دسته چنین گزارش شده بود:

سپهبد سعید مهدیون

   
سپهبد سعید مهدیون رهبر کودتا، سرهنگ دوم احمد آزموده، سرگرد کورس آذرتاش، سروان هرمز زمانپور، ستوان شکرالله احمدی، استوار قاسم نقیب زاده، استوار جمشید بختیار، نظامی غلامحسین خرقانی خوب، نظامی محمود کیانی، ذبیح الله مومنی، منصور کتیرلو، مرتضی فرحپور، منصور ساجدی، علی اکبر عوض زاده، و اسماعیل عرب شیرازی.

اعدام شدگان: سرگرد آذرتاش ــ کتیرلو ــ فرحپور ــ ساجدی ــ عوض زاده ـ عرب شیرازی و ستوان احمدی

1359 - اختلاف رئیس جمهور و نخست وزیر بر سر تعیین وزیران

گزارش روزنامه های تهران در چنین روزهایی در سال 1359 حکایت از اختلاف نظر ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور وقت با محمدعلی رجائی نخست وزیر تازه بر سر تعیین وزیران داشت. رجائی بیستم امُردادماه 1359 با نامه تاییدیه بنی صدر، از مجلس رای لازم برای تشکیل کابینه را گرفته بود. اختلاف نظر، نخست بر سر تعیین وزیران کشور و دفاع بود که بعدا گفته شد بنی صدر می خواهد قبلا یکایک وزیران کابینه مورد تایید او باشند.
   

رجایی ــ بنی صدر

یکی از اقدامات رجائی در سال 1359 و درجریان ریاست دولت (نخست وزیری اش) صدور بخشنامه ای بود که به موجب آن مستمری بازنشستگان دولت که به خارج رفته بودند بدون توجه به عائله تحت تکفل آنان در ایران قطع شد. برقراری مجدد مستمری موکول به بازگشت فرد بازنشسته و پس از تایید وزارت اطلاعات و طی مراحل متعدد و طولانی بوروکراتیک شده بود. سالها بعد از جنگ که برخی از بازنشستگان به کشور بازگشتند و مطالبه مستمری خودرا کردند، بدون احتساب تورّم و حبس پول، پس از دوندگی بسیار آن مستمری برهمان میزان سابق به آنان پرداخت شد که با توجه به تورّم پول ارزش زیادی نداشت و بسیاری از آنان حق خودرا به اعتراض محفوظ داشته اند. به اظهار برخی آگاهان، قطع موقّت این مستمری (به تصمیم محمدعلی رجایی) نفقه بگیران این بازنشستگان را در عسرت و تنگدستی و حتی معرض بیماری و مرگ زودرس قرارداده بود.

1936 - بازداشت لورکا؛ شاعر بلندآوازه اسپانیا

فدریکو گارسیا لورکا در گراندا چشم به جهان گشود. از زمان انتشار "ترانه‏های کولی" نخستین کتاب شعر لورکا در سال ۱۹۲۸ میلادی، وی در زمره مشهورترین شاعران و نویسندگان زمان خود قرار گرفت. لورکا به‏سبب خلاقیت در آثار هنری‏اش و نیز به‏واسطه دفاع از مظلومان در مبارزات اجتماعی و عدالت‏خواهانه همواره مورد تحسین جهانیان بوده است. او عاشق شعر و موسیقی بود و ادبیات را با همه وجودش می‏کاوید و در کنار آن، از موسیقی در هماهنگی بخشیدن به نوشته‏ها و نمایشنامه‏هایش سود می‏جست. ادبا در تجلیل از لورکا، او را غزل ادبیات اسپانیا لقب داده‏اند. از مهم‏ترین آثار لورکا شعر "شاعر در نیویورک" و نمایشنامه "تماشاچی" را می‏توان نام برد. فدریکو گارسیا لورکا در شانزدهمین روز از ماه اوت سال ۱۹۳۶ میلادی بازداشت و پس از چندی به جوخه اعدام سپرده و تیرباران شد.

1945 - ایجاد جمهوری اندونزی و اعلام استقلال آن

شانزدهم آگوست 1945 (هفدهم به وقت جاکارتا) دکتر احمد سوکارنو (1970 - 1901) تقریبا بلافاصله پس از اعلام پایان جنگ جهانی دوم در خاور دور، با تاسیس یک دولت موقت ـ استقلال وطنش را اعلام کرد و آن مجمع الجزایر را جمهوری اندونزی خواند و با سلاحهایی که ژاپنی ها در اختیار وی قرار داده بودند، دست به ایجاد یک ارتش انقلابی زد تا مانع بازگشت هلندیهای استعمارگر شود. به این مناسبت، اندونزیایی ها هفدهم آگوست هرسال را به عنوان روز ملی خود برگزار می کنند و جشن می گیرند.
   

ahmed Sukarno

 نیروهای ژاپنی پس از دریافت دستور پایان جنگ، برخی از سلاحهای خود در اندونزی را به سوکارنو داده بودند. اندونزی از جمله مناطق اشغالی ژاپن در جریان جنگ جهانی دوم بود که آن را با شعار اخراج غرب از آسیا آغاز کرده بود. نیروهای ژاپنی پس از اخراج هلندی ها جای آنان را در اندونزی گرفته بودند. سالها طول کشید تا استقلال اندونزی تحقق یافت. هلندی ها در دسامبر 1949 استقلال اندونزی را پذیرفتند.[شرح مبارزات استقلال طلبانه اندونزیایی ها و حکومت سوکارنو در زمان خود در این تاریخ آنلاین آمده است ـ برای یافتن آن مطالب به پنجره «جستجو» ـ بالا، سمت راست مراجعه شود].

زادروزها

    ۱۸۴۵ - زادروز گابریل لیپمن فیزیک‌دان و مخترع فرانسوی-لوکزامبورگی ، برنده جایزه نوبل فیزیک ۱۹۰۸
    ۱۸۸۸ - زادروز توماس ادوارد لورنس معروف به لورنس عربستان ، محقق، باستان‌شناس و متخصص تدابیر جنگی انگلیسی

لورنس عربستان

    ۱۹۱۳ - زادروز مناخم بگین ششمین نخست‌وزیر اسرائیل ، برنده جایزه صلح نوبل
    ۱۹۲۰ - زادروز چارلز بوکوفسکی شاعر و داستان‌نویس آمریکایی

چارلز بوکوفسکی

    ۱۹۵۴ - زادروز جیمز کامرون کارگردان آمریکایی اهل کانادا
    ۱۳۴۳ - زادروز شهریار پرهیزکار - استاد و قاری ایرانی قرآن

جیمز کامرون

    ۱۹۵۸ - زادروز مدونا خواننده و بازیگر آمریکایی
    ۱۳۵۸ - زادروز رضا صادقی، خواننده موسیقی پاپ ایرانی

مدونا

درگذشت‌ها

    ۱۷۰۵ - درگذشت یاکوب برنولی ریاضی دان و فیزیکدان سوییسی
    ۱۸۸۶ - درگذشت راماکریشنا سر سلسله بسیاری از مکاتب معنوی هند

راماکریشنا

    ۱۸۹۹ - درگذشت روبرت بونزن شیمی‌دان آلمانی ، کاشف سزیم و روبیدیم
    ۱۹۴۹ - درگذشت مارگارت میچل نویسنده آمریکایی ، خالق رمان بربادرفته

مارگارت میچل

    ۱۹۵۷ - درگذشت ایروینگ لانگمویر شیمی دان و فیزیک دان آمریکایی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۳۲
    ۱۹۷۷ - درگذشت الویس پریسلی ، «سلطان موسیقی راک اند رول»

الویس پریسلی

    ۱۳۷۷ - درگذشت غلامحسین بیگدلی، استاد، ادیب، شاعر، خوشنویس و پژوهشگر معاصر ایران
    ۱۳۹۱ - درگذشت نادیا دلدار گلچین، بازیگر سینمای ایران.

نادیا دلدار گلچین