مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 17 شهریور برابر با 8 سپتامبر در تاریخ چه گذشت| تولد درگذشت رویداد اتفاق

مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 17 شهریور برابر با 8 سپتامبر در تاریخ چه گذشت| تولد درگذشت رویداد اتفاق

آرشیو روزهای قبلی

امروز 17 شهریور برابر با 8 سپتامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:  
562 - اخراج حبشی ها از یمن توسط دو سپاه کرمان و فارس

هشتم سپتامبر 562 میلادی (17 شهریور) تنی چند از سران یمن در تالار معروف به طاق کسری در شهر تیسفون (36 کیلومتری بغداد امروز) پایتخت آن زمان ایران با خسروانوشیروان، شاه وقت ایران ملاقات کردند و از او خواستند که برای اخراج حبشی ها از وطنشان نیرو به یمن فرستد. ارتش مسیحیان حبشه با استفاده از اختلافات داخلی سران قبایل یمن، این سرزمین را تصرف کرده بود. شاه ساسانی (به نوشته تاریخ طبری «انوشروان» و به گفته سعدی «نوشیروان») پس از تبادل نظر با مشاوران خود و افسران ارشد، این درخواست را پذیرفت و دستور داد که سپاه کرمان ـ سیستان و سپاه پارس (استان فارس) با کشتی به یمن فرستاده شوند. خسروانوشیروان در آن روز پس از پذیرفتن مردم عادی (عوام الناس) که از مقامات کشوری شکایت داشتند در تالار کاخ خود، به نوشته تاریخ بلعمی «ایوان کسری در مدائن»، و دریافت شکایات آنان و شنیدن ناله هایشان از مظالم، نمایندگان قبایل یمن را پذیرفته بود. خسرو یکم این تالاررا عمدتا برای دیدار با مردم ساخته بود که در فواصل مشخص با او ملاقات می کردند. علاوه بر این تماسهای مستقیم، خسروانوشیروان یک سازمان سراسری جمع آوری اطلاعات تاسیس کرده بود تا مشکلات مردم ـ مردمی که صدا نداشتند به گوش او برساند.

بقایای تالار ملاقاتهای عمومی خسرو انوشیروان ساسانی در عراق امروز

«قاضی تاریخ» با توجه به همین کارهای مردمی بود که به وی لقب «دادگر» داد. تالار کسری که هنوز برپای ایستاده است حدود پنجاه متر طول و 25 متر عرض دارد. به نوشته مورخان رومی، ایرانی و عرب، دو سپاه اعزامی ایران با وجود این که از نظر شمار کمتر از حبشی ها بودند، با تسلیحات برتر و تاکتیک پیشرفته نیروهای حبشه مجهز به فیل جنگی را ازجای برکندند و به دریای سرخ ریختند. به درخواست سران قبایل یمن، از آن پس تا مدتها یک ژنرال ایرانی در سرزمین یمن مستقر بود و عملا در حکومت مشارکت داشت.

سکه ایران با تصویر خسروانوشیروان

1380 - نبرد کولیکوو - نخستین پیروزی بزرگ روس ها پس از خروج از تفرقه

روس های متفرق بالاخره پس از 160 سال تحت سلطه مغولان و تاتارها بودن و سرکوب شدن، گرد هم آمدند و به سرکردگی «دمیتری ایوانوویچdmitri» امیر منطقه مسکو و ولادیمیر به جنگ با سلطه گران شتافتند و هشتم سپتامبر سال 1380 میلادی در «کولیکووKulikovo » واقع در کنار رود «دنdon» نزدیک به شهر امروز «تولاTula» مغولان و تاتارها به سرکردگی "مامایMamai" را شکست دادند و این پیروزی در عین حال روس ها را به وحدت نزدیک ساخت و به تدریج کشور واحد روسیه به وجود آمد. در جنگ کولیکوو 7 هزار لیتوانیایی هم به تاتارها کمک کرده بودند. در این جنگ شمار روسها 80 هزار و عده تاتارها و مغولها 125 هزار نفر بود. با جنگ «کولیکوو» قدرت مغولها و تاتارها کاملا پایان نیافت و صد سال طول کشید تا برتری و حکومت روس ها را بر خود پذیرفتند. روس ها همه کسانی را که در طول تاریخ از دشت «گبی» و سایر مناطق شرق آسیای مرکزی به روسیه مهاجرت کرده و یا هجوم برده بودند «تاتار» می خوانده اند و واژه تاتار از نام قبیله مغولی تاتا (دادا) گرفته شده است.

اقوام ساکن آسیای مرکزی در قرون چهارم تا ششم میلادی به قصد ایران دست به مهاجرت زده بودند که ارتش ایران ساسانی آنان را به روسیه و اروپا فراری داده بود. بعدا باتو خان نوه چنگیز متصرفات تاتارها را در خاک روسیه گسترش داد که اروپایی آنان را گلدن هرد Golden Horde نوشته اند. دولت شوروی در طول عمر خود کوشید تا با اعزام شماری از تاتارها به قفقاز جنوبی، ماهیت نژادی این منطقه را که ایرانی تبار هستند تغییر دهد، ولی موفق نشد که بیش از چند هزار تن از آنان را به عنوان کارگر نفت به جمهوری آذربایجان بفرستد.

1644 - انگلیسی ها با چند کشتی توپدار و 300 تفنگدار منطقه «نیو آمستردام» را در آمریکای شمالی از دست هلندی ها خارج ساختند و آن را به افتخار دوک آو یورک به «نیویورک» تغییر نام دادند.

دوک آو یورک

1831 - ژنرال پاسکویچ که قیام لهستانی ها را سرکوب کرد

هشتم سپتامبر سال 1831، ژنرال روس ـ ایوان ف. پاسکویچ Paskevich بپاخیزی لهستانی ها برضد روسیه را به خاک و خون کشید. در این روز نُه هزار لهستانی به دست نظامیان روسیه کشته شدند. روس ها و لهستانی ها همنژاد و «اسلاو» هستند.
   

Paskevich

 پاسکویچ همان ژنرالی است که فرماندهی نیروهای روسیه را در جنگ سال 1826 تا 1828 با ایران را برعهده داشت که به شکست نظامی ایران (و تا حدی با دسیسه های دولت لندن و مستشاران نظامی آن) و تنظیم و امضای قرارداد ترکمن چای و از دست رفتن قفقاز انجامید. وی سپس با نیروهای خود وارد جنگ با عثمانی شد که از 1828 تا 1829 طول کشید. پاسکویج (1782 ـ 1856) در سرکوبی مجارستانی ها و در جنگهای کریمه نیز شرکت کرد. وی که مدتی نایب السلطنه لهستان بود سعی در روسی کردن لهستانی ها داشت.


1906 - برکناری و تبعید عین الدوله

34 روز پس از امضای فرمان مشروطیت، مظفرالدین شاه قاجار در ظاهر برای جلب مشروطه خواهان و در باطن بر اثر فشار انگلستان، 8 سپتامبر 1906(شهریور 1285 خورشیدی) بلافاصله پس از تایید آیین نامه انتخابات مجلس، حکم برکناری عین الدوله (عبدالمجید میرزا) را از رئیس الوزرایی صادر و وی را از تهران تبعید کرد. عین الدوله از مخالفان مشروطه شدن سلطنت بود و با این کار ضدیت فراوان کرده بود و چندبار هم از انگلیسی ها خواسته بود که از ادامه حمایت از مشروطه شدن ایران دست بردارند. طبق خاطرات بعضی رجال آن دوره، عین الدوله بارها گفته بود که در شرایط موجود، مشروطه جز تامین منافع تنی چند از رجال و بازرگانان و باز شدن هر چه بیشتر دست انگلیسی ها چیز دیگری عاید نخواهد کرد و سودی برای عوام الناس نخواهد داشت . وی ازجمله کسانی بود که مشوقان به سفارت انگلستان را خائن می پنداشتند. اسنادی که بعدا انتشار یافت نشان داد که چند روز پیش از برکناری عین الدوله که در جبار بودن او تردید نیست رئیس هیات نمایندگی انگلستان در تهران به لندن گزارش کرده بود که دولت روسیه که روی دربار قاجاریه نفوذ فراوان دارد مظفرالدین شاه را تشویق به پس گرفتن امضای خود و لغو فرمان مشروطیت و دست کم تعلیق آن می کند .در این گزارش ضمن اشاره به نگرانی دولت روسیه از وضعیت خود و مستعمراتش در قفقاز از تحول اخیر ایران، نوشته شده است که دولت روسیه از این که سفارت انگلستان در تهران از متحصصنین به خوبی پذیرایی و توجه مردم را نسبت به خود جلب کرده است حسادت و احساس شکست می کند و به همین لحاظ هرچه بیشتر به شاه نزدیک شده است. دوستی شاه با دربار روسیه اینک بیش از هروقت دیگر است و عین الدوله از استفاده از هر فرصتی بر ضد منافع انگلستان خودداری نمی کند.

عین الدوله

    
برخی از مورخان ، پناهنده شدن شماری از تبریزیان معترض به ظلم و استبداد محمد علی میرزا ولیعهد وقت به کنسولگری انگلستان در آن شهر در پایان شهریور ماه 1285 را نتیجه تشویق آنان از سوی عوامل انگلستان و جزئی از رقابت انگلستان و روسیه دانسته اند.
   
 این تحولات درست یک سال پیش از امضای قرارداد سن پترزبورگ و تقسیم ایران به دو منطقه نفوذ صورت گرفت.

1307 ش - افتتاح بانک ملی ایران

در 14 اردیبهشت 1306 قانونی از مجلس شورای ملی گذشت که به موجب آن، دولت، مأمور تأسیس بانکی برای پیشرفت امور بازرگانی و کشاورزی و پیشه و هنر گردید. سرمایه این بانک، طبق قانون 150 میلیون ریال پیش بینی شده بود که پس از مدتی 20 میلیون ریال از طرف دولت به این امر اختصاص یافت. پس از آن، بانک ملی ایران در 17 شهریور 1307 ش رسماً افتتاح شد. در خرداد 1309، دولت حق نشر اسکناس را از بانک شاهنشاهی متعلق به انگلستان باز خرید نمود. حق انحصار چاپ اسکناس در 23 اسفند 1310 به بانک ملی ایران واگذار گردید. در نهایت از اول فروردین 1311، اسکناس‏های بانک ملی ایران منتشر شد.

1951 - امضای معاهده صلح کشورهای جهان با ژاپن در کنفرانس سانفرانسیسکو

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و تسلیم ژاپن به متفقین، این کشور به اشغال قوای امریکا درآمد. این وضعیت در سال‏های بعد نیز ادامه داشت تا این که کنفرانس چهار روزه‏ای در سانفرانسیسکوی امریکا با حضور 49 کشور برگزار گردید و در جریان این کنفرانس، پیمان صلح با ژاپن در هشتم سپتامبر 1951م به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، ژاپن تمام متعلقات و متصرفات ماوراء بحار خود را از دست داد اما در عین حال از پرداخت غرامت معاف شد. هم‏چنین به موجب این پیمان، ژاپن درسال 1952م، حاکمیت دوباره خود را به دست آورد، هرچند برخی از نواحی کشور در اشغال نیروهای نظامی امریکا باقی ماند. در کنار پیمان سانفرانسیسکو، ژاپن و امریکا در همین روز در مورد یک پیمان امنیتی به توافق رسیدند که بر اساس آن ایالات متحده اجازه می‏یافت تا برای مدتِ نامحدودی، سربازانِ خود را در خاک ژاپن مستقر سازد. این مسئله به ویژه در دو دهه پایانی قرن بیستم اعتراضات گسترده مردم ژاپن را در پی داشته است.

1978 - رویداد خونین میدان ژاله شهر تهران در 17 شهریور 1357

17شهریور 1357 (سال انقلاب) که در آن سال مصادف با جمعه بود روزی است که واحدهای فرمانداری نظامی تهران در میدان ژاله به سوی مخالفان نظام حکومتی وقت که تظاهرات وسیعی را به راه انداخته بودند آتش گشودند که ضمن آن دهها تن کشته و یا مجروح شدند. دولت جمع تلفات را 308 کشته و مجروح و فرمانداری نظامی تهران 58 کشته و 205 مجروح اعلام کرده بود که به گزارش خبرنگاران دو روزنامه عصر، تلفات بمراتب بیش از این ارقام بود. این رویداد در نخستین روز برقراری حکومت نظامی در تهران صورت گرفت. شورای وزیران به ریاست جعفر شریف امامی شب پیش از آن برقراری حکومت نظامی در 12 شهر از جمله تهران را برای شش ماه تصویب و سپهبد غلامعلی اویسی فرمانده نیروی زمینی (و قبلا رئیس ژاندارمری ایران) را به سمت فرماندار نظامی تهران تعیین کرده بود. مقررات حکومت نظامی در تهران که از بامداد جمعه به اجرا گذارده شده بود برگزاری اجتماعات را منع کرده بود که مخالفان نظام (انقلابیون) بدون توجه به این مقررات همانند روزهای پیش از آن در میدان فوزیه (میدان امام حسین) و خیابانهای جنوبی آن تا میدان ژاله اجتماع و دست به تظاهرات زده بودند که واحدهای فرمانداری نظامی آنان را در میدان ژاله که بعدا به میدان شهداء تغییر نام داده شد محاصره و به گلوله بستند.
   

 تظاهرات در میدان ژاله [میدان شهداء] از هفتم شهریور (در آن سال مصادف با ماه مبارک رمضان) آغاز شده بود که روز نهم شهریور براثر تیراندازی پلیس شماری تلفات داشت. در اعتراض به این تیراندازی (تیراندازی نهم شهریور)، 16 شهریور صدها هزار تن دست به راهپیمایی گسترده ای از قیطریه تا میدان راه آهن زدند. گستردگی همین راهپیمایی باعث وحشت دولت و احتمالا انگیزه اعلام حکومت نظامی از بامداد روز بعد شده بود.

صفحه اول شماره 18 شهریور 1357 روزنامه اطلاعات که تماما درباره رویداد 17 شهریور تهران بود ـ در سمت چپ (قسمت پایین) عکس سپهبد اویسی فرماندار نظامی تهران چاپ شده بود

زادروزها

    ۱۱۵۷ - زادروز ریچارد یکم (انگلستان) پادشاه انگلستان
    ۱۷۷۹ - زادروز مصطفی چهارم سلطان امپراتوری عثمانی

ریچارد یکم

    ۱۸۳۰ - زادروز فردریک میسترال نویسنده فرانسوی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال۱۹۰۴
    ۱۸۴۱ - زادروز آنتونین دورژاک آهنگساز مشهور اهل بوهم

فردریک میسترال

    ۱۲۸۹ - زادروز جعفر شریف‌امامی، از سیاست‌مداران ایرانی دوران پهلوی
    ۱۹۲۵ - زادروز پیتر سلرز بازیگر فیلم‌های کمدی و کارگردان بریتانیایی سینما و تئاتر

پیتر سلرز

    ۱۹۷۹ - زادروز پینک (خواننده) ترانه‌سرا و بازیگر آمریکایی
    ۱۳۵۸ - زادروز مصطفی احمدی روشن، دانشمند فیزیک هسته‌ای ایران

پینک

درگذشت‌ها

    ۱۱۵۹ - درگذشت آدریان چهارم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
    ۱۸۹۴ - درگذشت هرمان فون هلمهولتز فیزیکدان آلمانی

هرمان فون هلمهولتز

    ۱۸۹۵ - درگذشت آدام اوپل، بنیانگذار شرکت اوپل.
    ۱۹۳۳ – درگذشت فیصل اول نخستین پادشاه عراق

آدام اوپل

    ۱۹۴۹ - درگذشت ریشارد اشتراوس آهنگساز و رهبر ارکستر آلمانی
    ۱۹۸۰ - درگذشت ویلارد لیبای شیمی‌فیزیک دان آمریکایی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۶۰

ریشارد اشتراوس

    ۱۹۸۱ - درگذشت هیدکی یوکاوا دانشمند ژاپنی ، بنیانگذار فرضیه مزون‌ها
    ۲۰۰۳ - درگذشت لنی ریفنشتال کارگردان، بازیگر و رقاص آلمانی

هیدکی یوکاوا