مروری بر رویدادهای مهم تاریخ ایران و جهان : تقویم تاریخی 14مورخه آبان برابر با 5 نوامبردر تاریخ چه گذشت تولد درگذشت رویداد اتفاق

مروری بر رویدادهای مهم تاریخ ایران و جهان : تقویم تاریخی 14مورخه آبان برابر با 5 نوامبردر تاریخ چه گذشت تولد درگذشت رویداد اتفاق

آرشیو روزهای قبلی

امروز 14 آبان هجری شمسی برابر با 5 نوامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها: 

 

1054 - طغرل سلجوقی در بغداد و استقرار حاکمیت اهل تسنن

طغرل سلجوقی که بسیاری از نقاط ایران را در اشغال خود داشت پنجم نوامبر سال 1054 میلادی به بهانه نجات خلیفه عباسی از دست شیعیان و استقرار مجدد حاکمیت اهل تسنن، اعلام کرد که عازم بغداد می شود. طولی نکشید که طغرل با سپاهی گران روانه بغداد شد و اوایل سال 1055 میلادی این شهر را تصرف کرد و از آن پس به نام خلیفه که در دست او آلتی بیش نبود زمام امور قلمرو عباسیان را به دست گرفت و خود را حامی خلیفه اعلام داشت و قدرت را در بغداد به سنی ها باز گردانید یعنی درست عکس کاری که دهها سال پیش از او، دیلمیان ایرانی (شیعه مذهب) کرده و قدرت را در دست شیعیان قرار داده بودند. قدرت حکومتی در عراق که این کشور در نیمه اول قرن بیستم به دست انگلیسی ها ساخته شد و بعدا با قیام شیعیان (به رهبری آیت الله شیرازی) استقلال یافت، پس از اشغال نظامی آن توسط آمریکا و انجام انتخابات عمومی عمدتا به شیعیان منتقل شده و درگیری شیعه و سنی را یک بار دیگر شدت داده است. پس از سلطه سلجوقیان بر بغداد، بعدا هم چندبار این شهر (درزمان صفویه و افشاریه) به دست ایران و شیعه افتاده بود. جنوب شیعه نشین بین النهرین (عراق امروز) تا دوران زندیه (کریم خان) وابسته به ایران بود.

طغرل سلجوقی

1492 - کریستوفر کلمبوس درپی آشناشدن با سیب زمینی، گوجه فرنگی و توتون در کوبا، در این روز با نوعی غله که همانا ذرت بود و بومیان آن را به جای گندم مصرف می کردند رو به رو و با فواید آن آشنا شد و یقین حاصل کرد که با انتقال بذر آن به اروپا به قحطی که هر چند سال یکبار بروز می کرد پایان خواهد داد.


1897 - و بهانه آلمان برای تصرف گوشه ای از خاک چین!

تسلط بر ملل دیگر که به نظر می رسد همچنان ادامه داشته باشد، در طول تاریخ و در هر مقطع به مقتضای زمان شکل خاصی داشته است. در زمان اقتدار روم به یک صورت و پس از کشف راههای دریایی توسط اروپاییان به صورتی دیگر بود. در قرن 19 چهره دیگر داشت و در سده 20 با چهره تازه. به یک نمونه از این سلطه گری در قرن 19 به مناسبت سالگرد آن اشاره می شود:
   
دولت آلمان که در صدد ایجاد یگ پایگاه دریایی در خاک چین بود که قدرتهای بزرگ با سوء استفاده از ضعف مدیریت این کشور سرگرم قطعه ـ قطعه کردنش به مناطق نفوذ بودند پنجم نوامبرسال 1897 میلادی قتل دو «مروّج» آلمانی «مذهب کاتولیک» را در چین بهانه قرارداد و به ناوگان خود دستور تصرف منطقه خلیج «کیائو شو» را صادر کرد. این دو « مروّج » یکم نوامبر کشته شده بودند. دولت آلمان پروتستان مذهب بود، اما آلمانی بودن این دو مبلّغ فرصت مناسبی به دست آن دولت برای تصرف اراضی مورد نظرش را در خاک چین داد که از مدتها پیش از آن در جستجویش بود و به نام خونخواهی دستور حمله نظامی داد!.
    

نظامیان المانی در خاک چین

ناوگان آلمان منطقه خلیج «کیائو شو» را که مطمح نظر آن دولت در خاک چین بود تصرف کرد؛ حال آنکه دولت وقت چین در قتل دو مروج آلمانی مطلقا دست نداشت. پس از این پیروزی، دولت وقت آلمان دهکده ساحلی «کینگ داو» را در آن منطقه به صورت پایگاه دریایی اش در آورد و آنجا را مجهز و کشتی ها جنگی خود را مستقر ساخت.

1311 - تشکیل و آغاز به کار نیروی دریایی ایران

در دوران قاجاریه تا زمان ناصرالدین‌شاه، توجهی به توسعه نیروی دریایی نشد. ناصرالدین شاه به منظور توسعه نیروی دریایی، موفق به خرید یک کشتی ۶۵۰ تنی مجهز به چهار اراده توپ کروپ از آلمان گردید که نام آن را پرسپولیس گذارد. همچنین کشتی کوچک دیگری نیز به نام شوش برای تردد و حفظ امنیت کارون خریداری شد. در زمان مظفرالدین‌شاه نیز چند کشتی کوچک (ازجمله کشتی مظفری) به این ناوگان افزوده شد. ولی طی سالهای بعدی و بدلیل مشکلات داخلی ایران (مشروطیت و پس از آن کودتای سوم اسفند) همه این کشتی‌ها با بی‌توجهی مواجه و در نتیجه به تدریج در خور سلطانی نزدیک بوشهر به آب فرو رفته و غرق شدند.

رضا شاه در حال بازدید از نیروی دریایی بوشهر

به دلیل افزایش منافع انگلستان در خلیج فارس و ایران، ایران سالها مورد تحریم غیر علنی کشورهای اروپایی در برابر فروش اسلحه و ازجمله کشتی‌های جنگی قرار گرفت. در سالهای ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲، رضا شاه تصمیم به تجدید ناوگان جنگی دریایی گرفت و ماموریت خرید مخفیانه را به پرنس ارفع سپرد. نامبرده با زیرکی موفق گردید تا تعدادی ناو و کشتی و یدک کش از ایتالیا خریداری نموده و مقدمات آموزش افسران ایرانی در ایتالیا را فراهم آورد. مرکز نیروی دریایی ایران خرمشهر بود و در همین محل بود که پادگان، فرماندهی، مخازن و اداره بندر قرار داشت.

1914 - در این روز که هنوز زمانی طولانی از آغاز جنگ جهانی اول نگذشته بود انگلستان جزیره قبرس ازمستملکات عثمانی را متصرف شد. با این که این جزیره در نیمه دوم قرن 20 استقلال خود را به دست آورده انگلستان هنوز پایگاههای نظامی اش را در انجا حفظ کرده است.

لاشه هواپیماهای نظامی در قبرس

1293 ش - اشغال قسمتی از مناطق جنوبی ایران از سوی آلمان در جریان جنگ جهانی اول

با آغاز جنگ جهانی اول و تاثیرگذاری بر همه کشورهای جهان، به ویژه ایران، به لحاظ قرار گرفتن در کنار دولت‏های روس و امپراتوری عثمانی که از طرف‏های درگیر جنگ بود، اوضاع داخلی به هم ریخت. در این میان، ایران که بی‏طرفی خود را اعلام کرده بود از شمال مورد تهاجم روس‏ها واقع گردید و عثمانی نیز از شمال غربی به خاک ایران تجاوز کرد و این دو بر سر تصرف آذربایجان در خاک ایران به جنگ پرداختند. همچنین دولت انگلستان با چند فروند کشتی، جنوب ایران را مورد تجاوز قرار داد و کشمکش زیادی روی داد. سفارت آلمان هم برای حفظ منافع اتباع خود در ایران، قوه مقاومتی تشکیل داد و عده‏ای از مردم را به طرفداری از خود بسیج نمود. چندی بعد هم قوای آلمان وارد ایران شدند و به جان مردم افتادند. این اوضاع و تجاوزات مکرر، جز قحطی و قتل و غارت مردم ایران، ارمغانی نیاورد و خسارات فراوانی برجای نهاد.

1978 - سقوط کابینه عوام فریب جعفر شریف امامی

پس از کشتار بی‏رحمانه 17 شهریور 1357 در میدان شهدای تهران که به کشته و زخمی شدن هزاران نفر انجامید، اوضاع کشور رو به وخامت گذاشت و به تشنج بیشتر کشیده شد. همچنین در سیزدهم آبان 57 سالروز تبعید حضرت امام، دانش‏آموزان و دانشجویان با تجمع در دانشگاه تهران قصد رفتن به بیت آیت‏اللَّه طالقانی را داشتند که با هجوم پلیس و نیروهای نظامی، صدها نفر کشته و زخمی شدند. این دو کشتار خونین در هفتاد روز صدارتِ دولتِ به اصطلاح آشتی ملی شریف امامی، باعث خشم مردم تهران گردید که در تظاهرات خود، 400 شعبه از بانک‏ها را به آتش کشیدند. در این اوضاع بحرانی، شاه، جعفر شریف امامی را از صدارت برکنار کرد و دولت نظامی ارتشبد ازهاری را تشکیل داد. راهپیمایی‏های بزرگ از جمله در روز عید فطر 1357، گسترش اعتراضات و اعتصاب عمومی در سراسر کشور، مهاجرت امام از نجف به پاریس، حوادث خونبار 17 شهریور و 13 آبان 57 در کنار اقدامات تسکینی بی‏اثر دولت نظیر تغییر عوام فریبانه تاریخ کشور از شاهنشاهی به شمسی و انحلال حزب ستمشاهی رستاخیز، برخی از رویدادهای مهم دوران صدارت شریف امامی بود.

شریف امامی

1979 - کناره گیری دولت بازرگان در پی تصرف سفارت آمریکا در تهران

پنجم نوامبر 1979 نماینده گروهی که عنوان «دانشجویان پیرو خط امام» بر خود گذارده بودند در دومین روز تصرف سفارت آمریکا در تهران (14 آبان 1358) اعلام داشتند که کارکنان سفارت را تا استرداد شاه آزاد نخواهند کرد و اضافه کردند که در ساختمان سفارت اسنادی را در رابطه با حوادث کردستان و خوزستان و اسامی برخی از جاسوسان و وابستگان به آمریکا را به دست آورده اند که آنها را کتاب خواهند کرد.
   
 آخر وقت همین روز اعلام شد که مهدی بازرگان پس از 268 روز نخست وزیری، کناره گیری کابینه خودرا تسلیم و دلیل آن را، رویدادهای اخیر (از جمله تصرف سفارت آمریکا)، مداخله خودسرانه افراد در امور دولتی [بگیر و ببندها، مصادره ها و ...] و نیز انتقاد افراد و گروهها از کابینه به ویژه اعتراض آنان به ملاقات او در خارج از کشور با برژینسکی Brzezinski مشاور امور امنیت ملی جیمی کارتر رئیس جمهوری وقت آمریکا قلمدادکرده بود. بازرگان که از همکاران دکتر مصدق و از موسسان نهضت آزادی بود، نخستین کابینه نظام جمهوری اسلامی را تحت نام «دولت موقت» تشکیل داده بود. کمیته های انقلاب و دسته های مختلف مرکب از افرادی که در طول سال 1357 (1978 میلادی) در خیابانها شعار داده، با ماموران انتظامی نظام سابق درگیر شده و در راهپیمایی ها شرکت کرده بودند با اعمال خود مانع از اداره کامل امور توسط مقامات منصوب مهدی بازرگان بودند و کابینه بازرگان در طول زمامداری توان اجرای نظامات دولتی را نداشت. در انقلاب سال 1357 گروههای مختلف از مصدقی تا کمونیست، ناسیونالیست تا اسلامیون شرکت داشتند و تا آخرین ماه روشن نبود که چه دسته ای برتری خواهد یافت.
   

مهدی بازرگان

آیت الله خمینی (ره) تسخیر ساختمان سفارت آمریکا در تهران را انقلابی بزرگتر از انقلاب اول (حذف نظام سلطنتی) خواند. مورخان گروگان بودن 52 آمریکایی به مدت 444 روز را یک تحقیر و شکست سیاسی برای دولت آمریکا، ضعف دولت کارتر (کم تجربگی او) و درگیری برزینسکی مشاور ویژه وی با سایروس ونس وزیر امور خارجه وقت نوشته و افزوده بودند که کارتر توجه بیشتری به برزینسکی (با این که متولد آمریکا نبود) داشت و برزینسکی با برخی مقامات تهران یک کانال مذاکراتی جداگانه داشت که کارتر هم از آن بی خبر بود و همین تعدد کانال باعث شد که کاخ سفید نتواند برای رهایی گروگانها اقدام قاطع و موثر به عمل آورد و ادامه این وضعیت باعث شکست کارتر در انتخابات بعدی شد و .... ونس در اپریل 1980 به علت مداخلات برزینسکی Brzezinski در وظایف او (در ظاهر به خاطر شکست ماموریت کماندوها در صحرای طبس) کناره گیری کرد.
   
شاه که به بیماری سرطان دچار بود در پی فشار و اصرار هنری کیسینجر، دیوید راکفلر، جان مک کلوی و گردانندگان گروه مالی «چیس» اجازه ورود به آمریکا را از کارتر گرفته بود که ورود او، دردسری طولانی برای دولت کارتر فراهم ساخت که به روی کار آمدن مجدد حزب جمهوریخواه انجامید.

2006 - صدور نخستین حکم اعدام صدام حسین و واکنش ها

پنجم نوامبر 2006 و سه سال و هفت ماه پس از برافتادن دولت بعثی عراق به دست آمریکا، یک محکمه عراقی به ریاست عبدالرحمن رئوف که در زمان حکومت صدام زندانی شده و آسیب دیده بود وی را در اتهام قتل 148 عراقی (عمدتا شیعه) در سال 1982 مجرم شناخت و به اعدام محکوم ساخت. این «حکم» که از چند روز پیش انتظار آن می رفت قطعی نبود و پژوهش پذیر بود. قاضی کُردتبار محکمه بدوی همچنین بارزان برادر صدام و حامد البندر رئیس دادگاه انقلاب وقت عراق را به اعدام محکوم کرده بود.
    

Ramsey Clark

پیش از قرائت حکم که پس از 39 جلسه محاکمه صادر شد، قاضی ارشد دادگاه «Ramsey Clark رمسی کلارک متولد دسامبر 1927» یکی از وکیلان قضایی صدام را که اعتراض داشت از جلسه اخراج کرد و به زبان انگلیسی خطاب به کلارک که سالها پیش داستان کل آمریکا (وزیر دادگستری) بود، از فعالان سیاسی است و معروفیت لیبرال بودن و احقاق حق دارد «گِت اوت» گفت و بیرون انداخت. صدام دستور عبدالرحمن رئوف را که بپاخیزد و هنگام قرائت متن حکم در حالت «ایستاده» باشد رد کرد که دو مامور او را از جایش بلند کردند و ایستاندند.
   
به گزارش اسوسییتدپرس (خبرگزاری رسانه های آمریکا)، صدام هنگام قرائت رای محکمه فریاد «زنده باد مردم، مرگ بر دشمنان مردم ـ زنده باد ملت سرفراز، مرگ بر دشمنان این مردم» کشیده و محاکمه اش را یک نمایش مسخره خوانده بود.
   
پخش اخبار مربوط به صدور این حکم که در مورد یک اتهام از اتهامات صدام صادرشده بود باعث تظاهرات سنّی های عراق ازجمله در منطقه تکریت به حمایت از وی و شیعیان به ویژه در بغداد برضد او شده بود.
    
به گزارش اسوسییتدپرس، صالح مطلق از سنی های معروف عراق در واکنش خود گفته بود که حکم محکمه مسئله جاری عراق را حل نخواهد کرد؛ باعث تشدید جنگ داخلی، برادرکُشی و نابودی هزاران، بلکه صدها هزار عراقی خواهد شد.
    
برخی از کسانی که در گوشه و کنار جهان نظرشان درباره این رای استعلام شده بود گفته بودند که ماههاست که در عراق هر روز بیش از 148 تن کشته می شوند، آیا مسئولان این تلفات هم محاکمه خواهند شد؟!. در ماه اکتبر 2006 (ماه قبل از صدور رای) 104 آمریکایی هم در عراق جان باخته بودند و در دومین روز نوامبر این سال پنج تن دیگر از جمله دو سرهنگ آمریکایی.
  
 در این میان، خلیلزاد سفیر افغان تبار وقت آمریکا در بغداد حکم دادگاه بدوی درباره اعدام صدام حسین را «اراده ملت عراق» خوانده بود.

صدام در اثنای شنیدن رای محکمه نیز ساکت نبود و اعتراض می کرد و شعار می داد

2007 - سیستم عامل آندروید توسط گوگل رونمایی شد.

2009 - روزی که یک سرگرد فلسطینی تبار ارتش آمریکا 13 همقطار خودرا کشت و 31 نظامی دیگر را مجروح ساخت

قتل 13 نظامی در پایگاه ارتش آمریکا در «فورت هود» به دست یک سرگرد روانپزشک فلسطینی تبار که ساعت یک و 30 بعدازظهر پنجشنبه پنجم نوامبر 2009 به وقت تکزاس روی داد خبر اول آن روز جهان شده بود و مفسران گفته بودند که این رویداد هشداری بود به ملت آمریکا.
    
در آن روز سرگرد نضال مالک حسن 39 ساله بدون زن و فرزند که مامور خاورمیانه (افغانستان) شده بود و تمایل به این ماموریت نداشت در پایگاه «فورت هود» با دو سلاح کمری به سوی گروهی از نظامیان شلیک کرد که 13 تن از آنان کشته و 31 نفر دیگر مجروح شدند و خود او که چهار گلوله خورده بود مجروح و مدتها در بیمارستان بستری شده بود. سرگرد حسن در آمریکا ـ ایالت ویرجینیا به دنیا آمده و تحصیلات پزشکی را به هزینه ارتش آمریکا بپایان رسانده است. پدر و مادر او که هردو فوت شده اند از فلسطین به آمریکا مهاجرت کرده بودند. آن دو در یک دهکده نزدیک بیت المقدس به دنیا آمده بودند. سرگرد حسن که به اظهار پیشنماز مسجد «سیلور اسپرینگ» واقع در حاشیه شهر واشنگتن یک مسلمان بدون چون و چرا بوده است، بارها و ازجمله در وبسایت خود مخالفتش را با ادامه جنگ در افغانستان و استقرار در عراق ابراز داشته بود و گویا نام او در فهرست کسانی بود که باید «پاییده» می شدند.

Nidal Malik Hassan

   
چند ساعت بعد از وقوع رویداد، شبکه های تلویزیونی آمریکا فیلم سرگرد حسن را با لباس سنتی مسلمانان عرب که برای خرید به یک سوپرمارکت رفته بود پخش کردند تا علاقه مندی اورا به تبار عربی و ایمانش را به اسلام نشان دهند. این فیلم توسط دوربین حفاظتی سوپرمارکت و چند روز پیش از حادثه پایگاه هود برداشته شده بود.
    
این نخستین رویداد از این دست نیست؛ در دهه یکم قرن 21 و مخصوصا از آغاز عملیات نظامی در عراق چند مورد دیگر اتفاق افتاده است. تیراندازی به همقطاران در دهه یکم قرن 21 در ارتش آمریکا از زمانی آغاز شد که یک سرجوخه این ارتش به نام اکبر در زمان استقرار در کویت جهت رفتن به عراق همقطارانش را به گلوله بست.
    
فورت هود (واقع در مرکز ایالت تکزاس، 60 مایلی شهر آستین حاکم نشین این ایالت) در تابستان 1942 تاسیس شده است. آزمایش سلاح تازه ضد تانک آمریکا از نوامبر 1942 در همین پایگاه آغاز شد. این سلاح برای جلوگیری از تاخت و تاز تانکهای آلمانی ساخته شده بود. در دو ـ سه سال اول جنگ جهانی دوم، نیروی زرهی آلمان عامل برتری این کشور بر کشورهای درگیر در جنگ بود. «فورت هود» که به اسم ژنرال «جان بل هود» فرمانده تیپ تکزاس در جنگ داخلی آمریکا و از افسران معروف کنفدراسیون (جنوبی ها) نامگذاری شده است بزرگترین پایگاه ارتش آمریکاست که در آن پنجاه هزار نظامی و 18 هزار تن اعضای خانواده آنان بسر می برند. این پایگاه که در نوامبر 2009خبرساز شده بود بیشترین افراد مستقر در عراق و افغانستان تامین کرده است.

زادروزها

    ۱۶۱۵ - زادروز ابراهیم یکم سلطان امپراتوری عثمانی از سال ۱۶۴۰ تا ۱۶۴۸
    ۱۸۵۴ - زادروز پل ساباتیه شیمیدان فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۱۲

پل ساباتیه

    ۱۹۱۳ - زادروز ویوین لی بازیگر انگلیسی، برندهٔ جایزه اسکار
    ۱۳۰۹ - زادروز فریدون ناصری، آهنگساز و رهبر ارکستر سمفونیک ایران (درگذشته ۱۳۸۴)

ویوین لی

    ۱۹۲۱ - زادروز فوزیه فؤاد، خواهر ملک فاروق، نخستین همسر محمدرضا پهلوی آخرین پادشاه ایران
    ۱۹۴۸ - زادروز ویلیام دانیل فیلیپ فیزیکدان آمریکایی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۹۷ به همراه استیون چو و کلود کوهن تانوژی

فوزیه فؤاد

    ۱۹۵۹ - زادروز برایان آدامز ترانه سرا، آهنگساز، گیتاریست، بیسیست، تهیه کننده، فعال اجتماعی، عکاس و از شناخته‌شده‌ترین خواننده‌های راک انگلیسی
    ۱۹۶۳ - زادروز ژان-پی‌یر پاپن فوتبالیست فرانسوی

برایان آدامز

    ۱۳۵۹ - زادروز چکامه چمن‌ماه، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
    ۱۳۵۹ - زادروز شیلا خداداد، بازیگر ایرانی

شیلا خداداد

درگذشت‌ها

    ۱۳۷۰ - درگذشت کازیمیر کبیر آخرین شاه لهستان از خاندان پیاست از ۱۳۳۳ تا ۱۳۷۷
    ۱۸۷۹ - درگذشت جیمز کلرک ماکسول فیزیکدان بریتانیایی

جیمز کلرک ماکسول

    ۱۸۸۵ - درگذشت ویل دورانت فیلسوف، مورخ و نویسنده آمریکایی.
    ۱۹۴۴ - درگذشت آلکسیس کارل زیست‌شناس فرانسوی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی سال ۱۹۱۲

ویل دورانت

    ۱۹۸۹ - درگذشت ولادیمیر هوروویتس پیانیست روس-اکراینی-آمریکایی
    ۱۹۹۷ - درگذشت آیزایا برلین فیلسوف سیاسی، اندیشه‌نگار و نظریه‌پرداز سیاسی بریتانیایی

آیزایا برلین

    ۲۰۰۶ - درگذشت بولنت اجویت سیاستمدار، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، نخست‌وزیر پیشین ترکیه