مروری بر رویدادهای مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 13 اردیبهشت برابر با 2 می در تاریخ چه گذشت| تقویم تاریخ ایران و جهان

مروری بر رویدادهای مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 13 اردیبهشت برابر با 2 می  در تاریخ چه گذشت| تقویم تاریخ ایران و جهان

امروز 13 اردیبهشت برابر با 2 مِی تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها: 

 

1429 - قیام ژاندارک

قیام ژاندارک دوشیزه‌ی میهن‏پرست فرانسوی علیه انگلستان در چنین روزی از سال 1429 میلادی آغاز شد.

ژاندارک، دختری فرانسوی بود که در ششم ژانویه‌ی 1412م در دامری این کشور به دنیا آمد. وی هنگامی که نوجوانی بیش نبود و خاک کشورش عرصه‌ی تاخت و تاز نیروهای انگلیسی بود، در عالم رؤیا خود را مأمور دید که به نجات کشور برخیزد. در ابتدا، ادعای او مورد تمسخر و استهزا واقع می‏شد اما با اصرار فراوان، توانست فرماندهی ارتشی را که پادشاه فرانسه در اختیار او قرار داده بود به عهده بگیرد و با شکست دادن سپاهیان انگلیسی، آنان را از شمال فرانسه بیرون راند.

ژاندارک

ژاندارک در جریان تسخیر پاریس اسیر شد و به انگلیسی‏ها تحویل گردید. ژاندارک سرانجام در یک محاکمه‌ی فرمایشی در کلیسای انگلیسی به ارتداد و جادوگری متهم و سپس در 30 مه سال 1431 در نوزده سالگی، زنده زنده در آتش سوزانده شد. به این ترتیب ژاندارک به قهرمان ملی فرانسه تبدیل شد و فرانسویان همه‌ساله برای بزرگ‏داشت وی در چنین روزی، به‌نام عید ژاندارک، جشن ملی برگزار می‏کنند.

1494 - کشف جزایر "جامائیکا" در امریکای مرکزی توسط کریستف کلمب

نام جامائیکا در زبان اقوام ملی به مفهوم سرزمین چشمه‏سارها به کار رفته است. کشور جامائیکا در امریکای مرکزی و در دریای کارائیب قرار دارد. جامائیکا در سال 1494م توسط کریستف کلمب کشف شد. این کشور تا نیمه قرن هفدهم تحت سلطه اسپانیا بود و اسپانیایى‏ها کشت نیشکر و پنبه و پرورش دام را در آنجا رواج دادند. انگلیسی‏ها طی سال‏های 1596 و 1636 به جامائیکا حمله کردند و سرانجام در سال 1655م اسپانیایى‏ها را مغلوب نمودند و خود بر سراسر جامائیکا تسلط یافتند. مردم جامائیکا با مبارزات استقلال‏طلبانه خود توانستند در سال 1962م استقلال یافته و خود سرنوشت کشورشان را در دست گیرند. جامائیکا پس از استقلال روابط نزدیک خود را با انگلستان در جامعه کشورهای مشترک المنافع حفظ کرده است.

ورود کریستوف کلمب به جامائیکا

1515 - استقرار پرتغالی ها در هرمز و آغاز فصل تازه ای در تاریخ خاورمیانه

سوم ماه می 1515 پرتغالی ها در جزیره ایرانی هرمز مستقر شدند و فصل تازه ای در تاریخ منطقه بازشد که عنوان آن را «مداخله غرب در خاور میانه و استثمار این منطقه» قرار داده اند که مهد تمدن بشر بوده است ـ فصلی که هنوز بسته نشده است. پاپ الکساندر ششم طبق فرمان مورخ چهارم می 1493 خود، جزایر شرق نصف النهار میانی اقیانوس اطلس را به پرتغالی ها و سرزمین های غرب این نصف النهار (قاره آمریکا) را به اسپانیایی ها بخشیده بود!.
    
دریاسالار پرتغالی «آلفونسو دا آلبوکرک (آلبوکرکی)» پس از استقرار در هند، در سال 1507 وارد خلیج فارس شده و هرمز را مورد تعرّض قرار داده بود ولی تصرف هرمز و استقرار پرتغالی ها در این جزیره چند سال بعد و با آوردن کشتی های نظامی و تفنگداران بیشتری صورت گرفت. کشتی های پرتغالی دارای توپ بودند و مدافعان ایرانی هرمز فاقد آن. در آن زمان، پیروزی استعمار اروپا تنها براثر برتری اسلحه و قدرت آتش صورت می گرفت. به نظر و گفته مفسران مشرق زمین (مفسران معاصر)، ... و به همین دلیل است که قدرتهای برتر و عمدتا غرب نمی خواهند کشورهای بیشتری به اسلحه اتمی دست یابند تا برتری خودرا بر آنها از دست ندهند!.

دا آلبوکرک

   
 تصرف هرمز هشت ماه پس از جنگ چالدران صورت گرفت (که جنگ چالدران، خود اندیشه مداخله دیپلماتیک اروپاییان در ایران و تشدید دشمنی ایران نسبت به عثمانی را تقویت کرده بود ـ نفاق مذهبی). رخنه اروپاییان به خلیج فارس، شاه اسماعیل صفوی (شاه وقت از خاندان درویش ها) را دچار اندوهی عمیق کرده بود، زیرا که فاقد قدرت دریایی موثر بود تا از قلمرو خود دفاع کند و پرتغالی ها با استفاده از همین ضعف ایران (نداشتن توپ و کشتی توپدار)، ظرف شش سال (تا سال 1521 میلادی) بسیاری از جزایر ایرانی خلیج فارس از جمله بحرین را تصرف و به گمبرون (بندر عباس) دست اندازی کردند و دولت صفویه، تنها از طریق تحریک و تشویق مردم محل به شورش و حملات پراکنده در شب، به کار مبارزه با سلطه اروپاییان ادامه می داد. در آن زمان توپ های پرتغالی باروی قلعه های ایران را می شکافتند و از کمان قلعه بانان ایرانی در برابر آتش تفنگ نظامی پرتغالی کاری ساخته نبود. دولت صفویه (شاه عباس یکم)بعدا با انگلیسی ها متحد شد و پرتغالی هارا از خلیج فارس بیرون راند و با این عمل، «بدتر» را جانشین «بد» کرد. مسائل آسیای غربی برخاسته از همین اشتباه صفویان بوده است زیرا که انگلیسی ها در منطقه ماندگار شدند و .... مورخان در این واقعیت متفق القولند که برخی از مشکلات معاصر ایران ناشی از سیاست های صفویان است.

1469 - زادروز ماکیاولی؛ اندیشمندی که سیاست را از اخلاق جدا ساخت

سوم ماه می زادروز «نیکلو ماکیاولی» اندیشمند، سیاستمدار و نویسنده دوران رنسانس (تجدید حیات) ایتالیاست که بسال 1469 در فلورانس به دنیا آمد و 58 سال عمر کرد. وی که نخست از هواداران مردمسالاری و محدود بودن قدرت رئیس کشور بود و به همین سبب هم به دستگاه حکومت راه یافته بود بعدا طرفدار قدرت مطلقه رئیس کشور شد و عقاید خودرا در این زمینه در کتاب «Principe شاهزاده» شرح داده است که کار تالیف آن در سال 1513 پایان یافت.

Niccolo Machiavelli

    
ماکیاولی در فصل 15 این تالیف و زیر عنوان «هدف و وسیله»، سیاست را از اخلاق جدا ساخته و نیل به هدف را اصالت کار «حکمران» دانسته، نه راههای وصول به آن را ؛ حتی اگر این راهها تقلب، دروغ، دغلکاری و خشونت باشد [به عبارت دیگر؛ هدف «وسیله» رسیدن به آن را توجیه می کند یعنی که رسیدن به «نتیجه مطلوب» مهم است]. با وجود این، ماکیاولی به حاکم مطلقه گوشزد کرده است که نباید کاری کند که مردم از دولت او منتفر و بیزار بشوند که تنفر عمومی، آغاز پایان کار هر حکومت است و با تاکید گفته است که «ترس و اطاعت» جدا از «تنفر» هستند. فرزند از پدرش می ترسد، ولی از او متنفر نیست.
   
ماکیاولی به تاریخ هم نوشته داشت و برخی از مولفان اورا تاریخدان هم نوشته اند.

1186 - انعقاد قرارداد فینکنشتاین بین ایران و فرانسه در زمان فتحعلی شاه قاجار

به دنبال حملات پی‏درپی قوای روسیه به مناطق شمالی ایران، دولت ایران برای دفع این حملات، ابتدا از انگلستان تقاضای کمک کرد. لیکن انگلیسی‏ها به علت اتحاد با روسیه بر ضد فرانسه، حاضر به همکاری با ایران نشدند. ناچار دولت ایران به ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه توسل جست و ناپلئون نیز که برای مقابله با انگلستان به یک متحد در منطقه نیاز داشت درخواست ایران را پذیرفت. از این رو بین طرفین، عهدنامه‏ای به نام فین کن اشتاین منعقد شد. به موجب این قرارداد، فرانسه تعهد کرد که با ارسال اسلحه و کارشناس نظامی، ایران را در باز پس‏گیری گرجستان و دیگر متصرفات روسیه در خاک ایران یاری کند. در برابر، ایران تعهد سپرد که تمامی روابط سیاسی و تجاری خود را با انگلستان قطع و به این کشور اعلان جنگ دهد و در جنگ فرانسه با انگلیس و روس، متحد فرانسه باشد. همچنین اگر ناپلئون بخواهد از ایران به هند که مستعمره انگلیس بود، لشکرکشی کند، ایران امکانات خود را برای عبور سپاهیان فرانسه در اختیار آنها قرار دهد. پس از انعقاد این پیمان، گروهی از مستشاران نظامی به فرماندهی ژنرال گاردان به ایران آمدند تا لشکریان ایران را رسم جنگ‏های اروپایی بیاموزند. این معاهده دیری نپایید و ناپلئون بر خلاف قرار خود، پس از مدتی با روسیه طرح دوستی ریخت و مستشاران فرانسوی، ایران را ترک کردند.

میرزا محمدرضا قزوینی، فرستادهٔ ایرانی، در دیدار با ناپلئون بناپارت در کاخ فینکشتاین.

1937 - داستان «بر باد رفته» نوشته ی «مارگارت میچل» برنده جایزه پولیتزر شد. این داستان بسیار معروف، خواندنی و آموزنده درباره جنگ داخلی پرتلفات آمریکای شمالی (ایالات متحده) است.

مارگارت میچل و برباد رفته اش

1952 - سالروز ورود جت به خطوط مسافری

سوم ماه می سال 1952 یک جت مسافربر انگلیسی ساخت کارخانه «دهاویلاند» از لندن به یوهانسبورگ (آفریقای جنوبی) مسافر حمل کرد و با این پرواز فصل تازه ای در صنعت هواپیمایی باز شد.
   
دهاویلاند در ژوئیه 1949 جت مسافربر ساخته بود که این هواپیما به صورت «جت لاینر» از سوم ماه می 1952 کار خود را آغاز کرد. تاریخ ساخت هواپیمای جت به دوران جنگ جهانی دوم باز می گردد که آلمانی ها آن را برای جنگیدن اختراع کردند. جت های اولیه تا ماه می 1952 مصارف نظامی داشتند، نه بازرگانی. نخستین جت حمل و نقل توسط ویکرز (وی. سی ـ 1) در ششم اپریل سال 1948 ساخت شده بود که آن هم به ارتش تحویل داده شده بود.
    
1968 - آغاز جنبش عظیم دانشجویی فرانسه از پاریس

در طی سال‏های دهه 1960م دانشجویان فرانسوی به سیاست‏های آموزشی دولت معترض بودند و در مدت کوتاهی، کارگران فرانسوی نیز که از وضعیت رفاهی و کمبود دستمزد ناراضی بودند به دانشجویان معترض پیوستند. این قیام بزرگ به زودی رنگ سیاسی به خود گرفت و حتی برخی دیگر از کشورها چون آلمان غربی، انگلیس، ایتالیا، اسپانیا و امریکا را تحت تأثیر قرار داد. دانشجویان ناراضی، خواستار اصلاحات اجتماعی به سود اقشار کم در آمد و قطع نفوذ و دخالت امریکا در اروپا بودند. تا پایان ماه مه، هسته مرکزی جنبش دانشجویی، تظاهرات و اعتصابات گسترده‏ای را در فرانسه ترتیب داد که با دخالت پلیس، شدیداً به خشونت گرایید. این جنبش سرانجام با پذیرفتن برخی درخواست‏های رفاهی کارگران و دانشجویان، توسط دولت فرانسه فروکش کرد.

1979 - بانو مارگارت تاچر نخست وزیر انگلستان شد. وی که یک محافظه کار سرسخت بود در بهار سال 2013 درگذشت. وی اواخر عمر به بیماری آلزایمر (نِسیان) دچار بود.

1993 - روز جهانی آزادی مطبوعات

مجمع عمومی سازمان ملل ضمن تصویت یک قطعنامه در سال 1993، سوم ماه می (روزی چون امروز) در هر سال را «روزجهانی آزادی مطبوعات» اعلام کرد. از 186 سال پیش آن، روز اول ماه می «روز آزادی مطبوعات» بود.
    
فرانسویان در سال 1819 یکم می را روز آزادی مطبوعات اعلام کرده بودند که هر سال رعایت می شد. مجمع عمومی سازمان ملل به مناسبت تصویب این قطعنامه در اعلامیه ای چنین آورده بود: هدف مجمع از رسمیت دادن جهانیِ روز آزادی مطبوعات، عمدتا این بوده است که در این روز ضمن برگزاری مراسم و انتشار مقالات، اهمیت آزادی مطبوعات و نقش آن در تکامل و پیشرفت هر جامعه بشری یادآوری شود تا مقام های مربوط (دولت ها) خودرا مکلّف به رعایت آن بدانند و اصل 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر را در اتخاذ هرگونه تصمیمی مَد نظر بگیرند.
  
 اصل 19: «هر انسان حق آزادی عقیده، بیان و ابراز نظر دارد، و این «حق» شامل داشتن و نگهداشتن عقاید ـ بدون هرگونه مداخله (از سوی دیگران)، و نیز جستجو کردن، دریافت، بهره گیری و بهره رسانی (انتشار) اطلاعات و عقاید از طریق رسانه ها، صرف نظر از مرزهای جغرافیایی است.».
   
مجمع عمومی سازمان ملل به خواست روزنامه نگاران قاره آفریقا و با توجه به قطعنامه ای که این روزنامه نگاران در نشست خود در سال 1991 در پایتخت نامیبیا صادر کرده بودند این قطعنامه را تصویب کرد. علت تغییر این روز از «اول» به «سوم» ماه می این بود که مراسم این روز با «روز جهانی کارگر» تداخل نکند. در پی اعلام این مصوبه، اتحادیه های صنفی مطبوعات تصمیم گرفتند که به احترام اقدام تاریخی فرانسه و نیز مصوبه مجمع عمومی سازمان ملل، کشورها را آزاد بگذارند که در طول نخستین هفته اول ماه می، در فرصت مناسب مراسم روز آزادی مطبوعات را برگزار کنند.
   

Guillermo Cano Isaza

آزادی مطبوعات در چارچوب وظایف «یونسکو» قرارگرفته و از سال 1997 جایزه ای برای مدافعان آزادی مطبوعات منظور گردیده که تعیین برنده و یا برندگان آن به یک هیات حرفه ای 14 نفره واگذار شده است. این جایزه مهم به نام «گیرمو کانو عیسازا» روزنامه نگار کلمبیایی اسم گذاری شده است زیرا که «کانو» که یک گزارش تحقیقی (اینوستیگیتیو) و دنباله دار درباره کارتل های مواد مخدر می نوشت در سال 1986 به دست عوامل آنها کشته شد.
   
 آزادی مطبوعات تنها شامل انتشار «بدون سانسور» خبر و نظر نیست، بلکه آزادی ِ انتشار نشریه توسط هر فردی است که مایل به آن باشد، و این فرد باید ضمن کار انتشار؛ قوانین، ضوابط و اخلاقیات را رعایت کند. [نشریه ـ روزنامه و مجله را که روزنامه نگار منتشر و یا سردبیری کند، نشریه حرفه ای و عمومی خوانند.].

1381 -  حادثه پارک شهر تهران و غرق‌شدن قایق حامل دختران دانش‌آموز رخ داد.

2006 - برلوسکنی اشک ریزان رفت!

سوم ماه می 2006 برلوسکنی میلیاردر ایتالیایی، سهامدار عمده یک کمپانی رسانه ای و صاحب یک باشگاه ورزشی پس از چند هفته مقاومت و کشانیدن مسئله انتخابات عمومی ایتالیا (به سبک آمریکای نوامبر 2000) به دیوان کشور، سرانجام به کاخ ریاست جمهوری آن کشور رفت و (به گزارش رسانه ها) اشک ریزان از نخست وزیری ایتالیا کناره گیری کرد. وی که قبل از نخست وزیر شدن دارای چند پرونده ارتشاء و تقلب در دادن مالیات بود، در طول این مقام کوشید که پرونده هایش مشمول مرور زمان و بالاخره مختومه شوند.
    
برلوسکنی در ماه می 2006 پس از مشاهده انتخاب سران دو مجلس از میان چپگرایان و متحدان رومانو پرودی، تصمیم به کناره گیری گرفت که در عین حال اعتراف به شکست در انتخابات بود.
  
 به رغم داشتن پرونده کیفری و جنجالهای دیگر، ایتالیایی ها در انتخابات بعد (سال 2008) برلوسکنی را به حکومت بازگردانیدند که شنیدن اخبار آن، به نوشته یک مفسّر، باعث دلسردی مردم جوامع دیگر از دمکراسی شده است که قبلا هم بارها ثابت شده بود که جز در کشورهای کوچک کارایی ندارد و نارساست. برلوسکنی متولد سپتامبر 1936 در این دوره از حکومت (2008 تا 2011) نیز از جنجال آفرینی دست نکشید و چند جنجال سِکس دیگر به وجود آورد و ازجمله ارتباط با یک دختر زیر 18 سال تمام. با وجود این، وی تا نوامبر 2011 به حکومت ادامه داد.

  
 برلوسکنی که سه دوره (از 1994 تا 1995، از 2001 تا 2006 و از 2008 تا 2011) نخست وزیر ایتالیا بود یک راستگرای میانه رو است. وی در سال 2009 از ائتلاف سه حزب راستگرای هوادار خود حزب «مردم در آزادی» را ایجاد کرد و به رغم داشتن 20 پرونده اتهامی و چند جنجال سِکس و یک بار کتک خوردن در ملاء عام، در انتخابات بهار 2013 تلاش کرد تا دولت تشکیل دهد که حزب هوادار او از ائتلاف چپ ها شکست خورد. فعالیت های سیاسی برلوسکنی و سه بار رئیس دولت شدن او (بیش از هرکس در ایتالیای پس از جنگ جهانی دوم) نشان می دهد که دمکراسی از اصول و تعاریف آن فاصله گرفته و انتقاد به آن وارد است. طبق برخی گزارش ها، ثروت برلوسکنی معادل بیش از میلیارد دلار آمریکاست. یک دادگاه ایتالیا بالاخره در آگوست 2013 برلوسکنی را به 4 سال زندان و محرومیت موقت از احراز مقام دولتی محکوم کرد ولی چون بیش از 70 سال دارد، دوران محکومیت را در زندان نخواهد بود.

2010 - در انفجار سوم اپریل 2010 یک معدن زغال سنگ در ایالت وست ویرجینیا (آمریکا) 29 کارگر معدن کشته شدند. درپی رویداد مشابه قبلی در این ایالت مقرر شده بود که صاحبان معادن تدابیر و وسائلی بکار برند که در صورت ریزش کوه، انفجار تونل و انسداد، اکسیژن (هوا) به کارگران محبوس برسد. بررسی های دولت نشان داد که صاحب آن معدن همه تدابیر اعلام شده را و عمدتا با هدف صرفه جویی در هزینه بکار نبرده بود.

زادروزها

    ۱۴۶۹ - زادروز نیکولو ماکیاولی متفکر، سیاست‌مدار و نویسنده دوران رنسانس
    ۱۸۹۲ - زادروز جرج پاجت تامسون فیزیک‌دان انگلیسی ، برنده جایزه نوبل سال ۱۹۳۷ ، پسر جوزف تامسون

جرج پاجت تامسون

    ۱۹۰۲ - زادروز آلفرد کاستلر فیزیکدان فرانسوی، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۶۶
    ۱۹۰۳ - زادروز بینگ کرازبی خواننده و بازیگر آمریکایی

بینگ کرازبی

    ۱۲۹۶ - جعفر بزرگی، خواننده و بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
    ۱۹۳۳ - زادروز جیمز براون خواننده آمریکایی، مشهور به پادشاه فانک

جیمز براون

    ۱۹۷۷ - زادروز مریم میرزاخانی ریاضیدان ایرانی ساکن آمریکا ، اولین زن برنده جایزه فیلدز

مریم میرزاخانی

درگذشت‌ها

    ۱۲۷۰ - درگذشت بلای چهارم پادشاه مجارستان، کرواسی و دوک اشتایرمارک
    ۱۴۸۱ - درگذشت محمد دوم هفتمین و بزرگترین پادشاه دولت عثمانی

بلای چهارم

    ۱۷۵۸ - درگذشت بندیکت چهاردهم از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
    ۱۸۵۶ - درگذشت آدلف آدام آهنگساز و منتقد موسیقی اهل فرانسه

بندیکت چهاردهم

    1233 - درگذشت میرزا حبیب اللَّه قاآنی شیرازی، حکیم و شاعر پرآوازه عصر قاجار
    ۱۹۸۷ - درگذشت دالیدا خواننده مصری تبار فرانسوی

قاآنی شیرازی

    ۱۳۶۲ - محمدتقی کهنمویی، بازیگر ایرانی

محمدتقی کهنمویی