فصلی تازه در بازارهای نفتی/به نفت با قیمت کمتر از 55 دلار باید عادت کرد؟

اقتصاد > انرژی - در مدت 6 ماه و نیم گذشته، قیمت نفت‌خام اوپک حدود 56.04 دلار و به عبارتی، 50.7 درصد از قیمت خود را از دست داده است.
  

روند نزولی کاهش قیمت نفت همچنان ادامه دارد. در حالی که قیمت سبد نفت‌خام اوپک در 30 خردادماه امسال در بالاترین سطح خود قرار داشت و رقم 110.48 در هر بشکه را به خود اختصاص داده بود، هم‌اکنون در رقم 54.44 دلار قرار دارد. این تفاوت قیمتی نشان می‌دهد که در مدت 6 ماه و نیم گذشته، قیمت نفت‌خام اوپک حدود 56.04 دلار (50.7 درصد) از قیمت خود را از دست داده است.

در حال حاضر این شرایط باعث شده است که تحلیلگران بازار انرژی، از گشایش فصلی نوین در تاریخ بازارهای نفتی خبر دهند. به اعتقاد آنها، زمانی به علت بالا بودن قیمت، تقاضای نفت کاهش پیدا کرده بود، اما هم‌اکنون به علت کندی رشد اقتصادی جهان، به طور طبیعی تقاضای نفت کاهش یافته است. این در حالی است که عرضه نفت به دو دلیل افزایش یافته است؛ از یک‌سو کشورهای عضو اوپک مثل عربستان عرضه نفت خود را بیشتر کرده‌اند و از سوی دیگر، در آمریکا، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان، به مدد استخراج نفت شیل، تولید نفت افزایش پیدا کرده است. در همین رابطه البته نقطه سر به سر هزینه تولید از میادین نامتعارف برای شرکت‌های آمریکایی بین 40 تا 60 دلار به ازای هر بشکه تعیین شده است.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که نوسان قیمت نفت بین قیمت‌های بالای 100 تا 120 دلار از سال 2011 تا تابستان امسال به شرکت‌های نفتی انگیزه داد تا به کمک فناوری‌های پیشرفته به فکر استخراج نفت‌های غیرمتعارف نظیر نفت شیل بیفتند. به این ترتیب، آمریکا توانست با استخراج نفت شیل میزان تولید نفت خود را به طور قابل توجهی افزایش دهد؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود که تولید نفت آمریکا به مدد توسعه نفت شیل تا سال 2015 میلادی به روزانه 9.5 میلیون بشکه برسد.

همچنین عامل دیگر تاثیرگذار برای کاهش قیمت نفت، کاهش تقاضای چین شناخته شده است. چین در سال‌های اخیر با توجه به رشد اقتصادی بالا، تقاضای روزافزونی برای نفت داشته است، اما رشد اقتصادی این کشور امسال روند کندی داشت که به طور طبیعی تقاضای نفت این کشور را کاهش داده است.

چشم‌انداز بازار نفت

در حال حاضر کارشناسان نفتی و اقتصادی چشم‌اندازی که از بازار نفت ارائه می‌دهند، بر این پایه است که با توجه به عوامل اساسی و پایه‌ای کاهش قیمت نفت از جمله افزایش بیش از حد عرضه، کاهش تقاضا و عملکرد اقتصادی نه‌چندان خوب برخی از اقتصادهای مطرح جهان که زمینه‌ساز کاهش تقاضای نفت این کشورها شده، روند کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی ادامه‌دار باشد؛ اگرچه روند کاهشی قیمت نفت کند شده است.

بر همین اساس، کشورها قیمت هر بشکه نفت در بودجه خود را با در نظرگیری شرایط بازار کاهش داده‌اند؛ تا جایی که دیدن اعداد و ارقام، این موضوع را نشان می‌دهد که در سال 2015، نباید انتظار افزایش قیمت نفت را داشته باشیم. برای مثال، دامنه قیمتی که تحلیلگران برای بودجه سال 2015 عربستان تخمین زده‌اند، بین 55 تا 63 دلار است. عراق نیز پس از افت شدید قیمت‌ها، بودجه سال 2015 میلادی خود را براساس قیمت نفت 60 دلار برای هر بشکه تنظیم کرده است.

حالا در این شرایط، ایران نیز در لایحه بودجه سال آینده خود قیمت نفت را 28 دلار کاهش داده و پیشنهاد قیمت 72 دلار را برای نفت در بودجه سال 1394 داشته است. این اتفاق از نظر محمدباقر نوبخت، رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، از روی انتخاب نبوده و بلکه از روی اضطرار و اجبار بوده است، اما با این حال، وی براساس پیش‌بینی برخی از موسسات معتبر، تاکید دارد: «احتمالا قیمت نفت به بالای 80 دلار برگردد.»

مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییس‌جمهور نیز معتقد است که «مسیر قیمت نفت باید واقع‌بینانه شود و اگر جمع‌بندی حاصل شود که قیمت نفت در آینده کمتر می‌شود، باید پیش‌بینی‌های لازم صورت گیرد.»

رسیدن به نفت 80 دلاری در سال آینده بعید است

با این اوصاف، به نظر می‌رسد که اقتصاد کشور باید به قیمت نفت کمتر از 55 دلار عادت کند. محمد پارسا، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران در همین رابطه به خبرآنلاین توضیح می‌دهد: «در کوتاه‌مدت و حداقل برای یکی دو ماه به قیمت حدود 50 تا 60 دلار برای هر بشکه نفت باید عادت کنیم تا در نهایت قیمت پایین انرژی دوباره باعث رشد اقتصادی در اروپا، ژاپن، آمریکا و چین شود؛ چراکه قیمت پایین نفت می‌تواند رشد اقتصادی را ایجاد کند.»

به گفته وی، «رشد اقتصادی، نیاز به انرژی بیشتر را ایجاد می‌کند، در نتیجه باید عرضه نفت همراه با تقاضای بیشتر باشد که قیمت‌ها افزایش یابد، ولی من رسیدن به قیمت 80 دلار را هر بشکه نفت به طور متوسط برای سال آینده بعید می‌دانم.»

عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران می‌افزاید: «ما اگر خیلی خوشبین باشیم، احتمالا نیمه دو سال آینده قیمت نفت بالای 70 دلار باشد، اما به طور متوسط ما فکر می‌کنیم قیمت نفت همان رقمی باشد که در لایحه بودجه مدنظر قرار داده‌اند و در سال آینده قیمت نفت را به طور متوسط بین 65 تا 70 دلار تخمین می‌زنیم.»

به اعتقاد پارسا، «به دلیل این‌که بخشی از نفت‌های سنگواره‌ای قیمت تمام شده حتی 50 دلار دارد، عرضه آنها ادامه پیدا می‌کند و عرضه آن بخش از نفتی هم که قیمت تمام شده 70 دلار دارد، متوقف می‌شود و سرمایه‌گذاری در آن حوزه‌ها کم خواهد بود.»

وی متذکر می‌شود: «به‌هرحال در حوزه‌هایی که می‌تواند قیمت تمام شده هر بشکه نفت 45 و 50 دلار باشد، عرضه نفت بالا می‌رود. البته در مقابل قیمت تمام شده نفت ایران و عربستان، همچنان این قیمت تمام شده خیلی بالاست و ما اگر با 10 دلار و 20 دلار هم بفروشیم، باز سود می‌بریم.»

امیدی به افزایش قیمت نفت نیست

در همین حال، افشار سلیمانی، کارشناس ارشد انرژی در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین با اشاره به پیش‌بینی کارشناسان بازار نفت، می‌گوید: «پیش‌بینی کارشناسان حاکی از آن است که فعلا امیدی به افزایش قیمت نفت نیست. البته ممکن است بنا به دلایلی نوسانات جزئی داشته باشد، ولی دوباره احتمال کاهش قیمت نفت وجود دارد.»

وی می‌افزاید: «حداقل تا دو سال آینده شرایط این‌گونه پیش‌بینی می‌شود؛ چراکه تقاضا برای نفت از سوی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه کم شده و از طرف دیگر، عرضه نفت شیل آمریکا افزایش پیدا کرده است.»

سلیمانی تصریح می‌کند: «عربستان و روسیه نیز کاهش سطح تولید نفت را قبول نکردند و مجموعه این مسایل باعث شده که قیمت نفت سیر نزولی داشته باشد و از این به بعد هم این احتمال وجود دارد. منتها شیب کاهش قیمت نفت کمتر خواهد بود. یعنی اگر قیمت نفت از 110 دلار به 54 دلار کاهش یافته، دیگر به صورت سنت قیمت نفت کاهش یابد.»

وی خاطرنشان می‌کند: «با توجه به این وضعیتی که پیش آمده، ممکن است قیمت نفت به کمتر از 50 دلار هم کاهش یابد، اما خب دقیق نمی‌شود وضعیت را پیش‌بینی کرد؛ چراکه حتی عده‌ای پیش‌بینی نفت 30 دلاری هم دارند.»