وقتی آلودگی هوا مغز را نشانه می گیرد

وقتی مغز یک انسان با نانوذرات آلوده مواجه می‌شود رفتارهای غیرعادی از خود نشان می‌دهد.

  

مدت‌هاست که تاثیرات مخرب نانوذرات برای سلامتی بدن شناخته شده است. در یکی از بدترین این تاثیرات، نانوذرات موجود در هوای آلوده مستقیما از طریق بینی، مغز را آلوده می‌کنند. آلودگی هوا می‌تواند سلامتی انسان‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. با تنفس در در هوای آلوده، ذرات بزرگ و کوچک مضر وارد ریه شده و مشکلات شدید تنفسی ایجاد می‌کنند؛ بعضی از ذرات آلوده هم وارد معده شده و ممکن است موجب ایجاد انواع بیماری شوند. البته ریه یا معده ممکن است در یک حالت دفاعی این ذرات را دفع کرده یا نابود کنند، اما ذرات آلوده بسیار کوچکی به نام نانوذرات وجود دارند که می‌توانند از لایه دفاعی اول بدن عبور کنند.

نانوذرات که به اندازه یک میلیاردم یک متر هستند (هر نانو متر=۱۰ به توان منفی ۹ متر)، آزادانه در ریه معلق شده و وارد سلول‌ها می‌شوند. آنها می‌توانند جلوی ورود اکسیژن به خون و خروج دی‌اکسید کربن را بگیرند. دانشمندان می‌گویند وقتی بزرگ‌ترین نانوذرات آلوده به اندازه ۱۰۰ نانومتر است، نانوذرات خیلی راحت می‌توانند وارد سلول‌ها شوند. نانوذرات آلوده می‌توانند به دی.ان.ای، پروتئین و دیگر ساختارهای سلولی آسیب برسانند. همین کافی است تا بدن آماده ابتلا به هر نوع بیماری خطرناک شود. در چنین شرایطی بدن خردسالان و کهن‌سالان آسیب‌پذیری بالاتری دارد. نانوذرات همچنین می‌توانند به رگ‌های خونی نیز آسیب برسانند، توانایی بویایی انسان را کاهش دهند و حتی در یادگیری و حافظه نیز تاثیر بسیار بد برجا بگذارند.

وقتی مغز یک انسان با نانوذرات آلوده مواجه می‌شود رفتارهای غیرعادی از خود نشان می‌دهد، درست مثل شرایطی که بیماری‌های سختی مثل آلزایمر یا پارکینسون در مغز ایجاد می‌کنند. نکته اصلی اینجاست و داده‌های جدید پژوهشگران نشان می‌دهد که چگونه مغز یک انسان توسط نانوذرات موجود در هوای آلوده آسیب می‌بیند. البته نگرانی اصلی دانشمندان نانوذراتی است که مستقیما از راه بینی وارد مغز می‌شوند.

شبیخون به مغز
نانوذرات موجود در هوای آلوده از طریق تنفس وارد ریه شده و سپس وارد جریان خون می‌شوند. این مواد خطرناک از طریق خون در بدن حرکت کرده و بعضی از آنها مغز را نیز آلوده می‌کنند. وقتی نانوذرات وارد مغز می‌شوند به طرق مختلف به سلول‌های مغزی آسیب می‌رسانند. یکی از آسیب‌های اصلی آلودگی هوا در چنین شرایطی التهاب است. سلول‌های مغزی آلوده به نانوذرات پیام درد می‌فرستند و سیستم ایمنی در جواب، گلبول‌های سفید را به محل آلوده ارسال می‌کند. گلبول‌های سفید از طریق جریان خون با آلودگی مبارزه می‌کنند و به همین علت بخش آلوده به نانوذرات به سرعت پر از خون می‌شود. این اتفاق باعث وقوع التهاب نه تنها در مغز بلکه در سراسر بدن می‌شود.

التهاب واکنشی سریع محسوب می‌شود، یعنی این‌که خیلی زود رخ می‌دهد و زود هم برطرف می‌شود. گرچه وقتی انسان‌ها در معرض آلودگی هوای مزمن قرار بگیرند بدنشان در برطرف کردن سریع التهاب ناتوان می‌شود و این اصلا خوب نیست. التهاب حاصل از نانوذرات باعث می‌شود که رگ‌های خونی تنگ و سخت شوند، در حالی که رگ‌های خونی سالم انعطاف‌پذیر هستند. در شرایط عادی با هر تپش قلب مقدار زیادی خون از رگ‌های سالم عبور می‌کند؛ ولی وقتی رگ‌ها سفت و تنگ شده‌اند خون برای عبور از رگ دچار مشکل می‌شود و حتی گاهی رگ‌های آلوده کاملا مسدود نیز می‌شوند. وقتی چنین حالتی در مغز رخ می‌دهد، فرد دچار حمله مغزی می‌شود.
نانوذرات حتی می‌توانند سلول‌های عصبی را در ارسال پیام دچار اختلال کنند. سلول‌های عصبی با ارسال و دریافت پیام‌های شیمیایی باهم ارتباط برقرار می‌کنند و نانوذرات با آسیب رساندن به چنین ارتباطی موجب ایجاد بیماری‌های عصبی در بدن می‌شوند.

میان‌بر به مغز
سفر در مسیر رگ‌ها سوار بر سلول‌های خونی به مقصد مغز برای ذرات آلوده بسیار طولانی است. برای همین وقتی ذرات آلوده خیلی کوچک باشند، می‌توانند میان‌بر زده و در مسیری مستقیم وارد مغز شوند. این یافته، نتیجه پژوهش‌های گروهی از مرکز پزشکی روچستر در نیویورک آمریکا به سرپرستی آلیسون اِلدِر ست. آنها که در حال مطالعه روی نحوه تاثیر ذرات آلوده بر بدن انسان هستند، به این نتیجه رسیده‌اند که نانوذرات از طریق بینی می‌توانند مستقیما به مغز راه پیدا کنند. چنین اتفاقی موجب واکنش‌های تنش‌زا در مغز شده و حتی ممکن بیماری‌های سختی نیز در پی داشته باشد. آنها همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که هوای آلوده بر رشد مغز کودکان نیز تاثیر منفی دارد و ضریب هوشی کودکانی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند نصف کسانی است که در هوای پاکیزه بزرگ می‌شوند. همچنین شیوع بیماری‌های روحی و روانی، اختلالاتی مثل عقب‌ماندگی ذهنی و بیماری‌های خطرناکی مثل ام.اس یا سرطان به دلیل هجوم ذرات آلوده به مغز است.