مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان ( 9 خرداد ماه برابر با 30 می )

مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان ( 9 خرداد ماه برابر با 30 می )

 امروز 9 خرداد برابر با 30 مِی تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
  
رویداد ها:

363 - نبرد سرنوشت ساز تیسفون: شکست رومیان و کشته شدن امپراتور روم

بیست و نهم ماه می سال 363 میلادی در کنار دجله، در محلی که اینک در آنجا شهر بغداد واقع شده است و نه چندان دور از شهر تیسفونCtesiphon (مدائن) پایتخت امپراتوری ایران، جهان باستان شاهد نبرد سخت 60 هزار لژیونر رومی با 65 تا 80 هزار سرباز ایرانی به فرماندهی سپهبد «مرناMerena» بود. فرماندهی رومیان را ژولیان (فلاویوس کلودیوس ژولیانوسFlavius Claudius Julianus) امپراتور روم شخصا برعهده داشت. میدان این جنگ، شش فرسنگی (36 کیلومتری) شمال تیسفون نوشته شده است.
    

شاپور دوم

مارسه لیوس Marcellinus مورخ یونانی (متولد 330 و متوفا در 391 میلادی) که به عنوان یک افسر ارتش روم ناظر صحنه های جنگ بود شرح نبرد، علل و نتایج آن را برنگاشته است. به نوشته وی، پس از درگذشت کنستانتین دوم در سوم نوامبر 361 در ترسوس Tarsus که در قسطنطنیه دفن شد ژولیان جانشین او وارث مساعی او برای پیشگیری از ادامه تصرف قلمرو رومیان در مشرق زمین توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) شاه وقت ایران از دودمان ساسانیان شده بود. وی پنجم مارس سال 363 میلادی از فرصت دوربودن شاپور از پایتخت استفاده کرد و با 90 هزار لژیونر عازم ایران شد. شاپور دوم برای سرکوب کردنِ گردنکشی هِپتال ها به تخارستان و منطقه فرارود (شمال رودِ آمو = آمو دریا) رفته بود. [هِپتال ها و اصطلاحا هون های سفید ـ گروهی از آرین ها بودند که به پارسی باستان سخن می گفتند ـ لهجه ای شبیه لهجهِ پُشتون و پاتان ها ـ عرب آنان را هیاطله می نویسد.]. شاپور قبلا دو بار دست به حمله نظامی به قلمرو کنستانتین دوم زده و دست رومیان را از مناطق متعدد در آسیای غربی کوتاه کرده بود.
    
ژولیان در رسانیدن خود به پشت دیوارهای پایتخت ایران به قدری شتاب کرد که منتظر پیوستن 30 هزار تن از نظامیانش نشد که آنان را قبلا روانه ارمنستان ساخته بود. شاپور دوم پس از آگاه شدن از لشکرکشی ژولیان، با عجله عزم بازگشت به پایتخت کرد و تا رسیدن خود با واحدهای اصلی ارتش، سپاه اسپهبد «مرنا» مستقر در منطقه پایتخت را مامور متوقف ساختن ژولیان کرده بود. سپهبد مرنا در نبرد بیست و نهم ماه مه موفق به متوفق ساختن ژولیان شد که قصد او تصرف پایتخت ایران زمین بود.
    
ژولیان که از طریق جاسوس های خود از نزدیک شدن شاپور دوم با سواره نظام زره پوش و به نوشته مارسه لیوس، دارای زره و سلاحهایی به شکل «کاتافراکتCataphract (یونانی) و کلیباناریClibanarii(رومی) و واحدهای فیل سوار زوبین انداز آگاه شده بود سام می دستور عقب نشینی به سامرا (سامره) را داد تا در آنجا منتظر نیروی کمکی سی هزار نفری خود شود و نبرد را از سرگیرد، ولی اسپهبد «مرنا» از تعقیب او دست برنداشت. سه هفته بعد شاپور دوم به او رسید و دو سپاه ایران 26 ژوئن (27 روز بعد) در حاشیه سامرا نیروهای رومی را پیش از این که به صورت هلال آرایش یابند به محاصره درآوردند.
 

 
ژولیان

در جریان جنگ، یک سرباز ایرانی زوبین (نیزه کوتاه ـ سرنیزه که به هدف پرتاب می شد) به سوی ژولیان پرتاب کرد که بر پهلوی او نشست و چند ساعت بعد درگذشت.
    
در پی در گذشت ژولیان، ژنرالهای رومی ژوویان را به سمت امپراتور موقت انتخاب کردند که وی چون توان و استعداد جنگیدن در نیروهای رومی ندید با شاپور دوم صلح کرد و از پنج منطقه بزرگ در شرق مدیترانه و هرگونه ادعای روم در ارمنستان صرف نظر کرد و متعهد شد که شخصا به مناطق پنجگانه مراجعه کند و به دست خود پرچم ایران در آنجا برافرازد که چنین کرد و این عمل در تاریخ امپراتوری روم یک تحقیر خوانده شده است.
   
 شاپور دوم که 70 سال بر ایران حکومت کرد و شهر نیشابور را در خراسان ساخت به روش شاپور یکم، دستور داد که مجسمه هایی بسازند که کشتگان رومی را در زیر پای سواره نظام ایران نشان دهد تا این پیروزی هرگز فراموش نشود و به سان شاپور یکم، اسیران رومی را هم برای کار کشاورزی به خوزستان فرستاد.

(بالا): سوار نظام ایران در عصر شاپور دوم که برپایه توضیحات مورخان، توسط کامپیوتر ساخته شده است ـ (پایین، راست): تصویر یک سوار زره پوش و یک سوار نظام معمولی دوران ساسانیان ـ (پایین، چپ): حجاری برجسته از یک سوار زره پوش ساسانی در طاق بُستان

1555 - قرارداد «اماسیه» و تقسیم گرجستان و ارمنستان میان ایران و عثمانی

درپی یک رشته زد و خورد میان عثمانی و ایران که 23 سال طول کشید، 29 ماه می 1555 شاه طهماسب یکم و سلطان سلیمان در اماسیه Amasya یک قرارداد صلح امضاء کردند. طمع سلطان سلیمان به ارمنستان و گرجستان عامل این زد و خوردها بود. طبق قرارداد اماسیه، گرجستان و ارمنستان متساویا میان ایران و عثمانی قسمت شدند. صلح اماسیه، بین النهرین را هم شامل می شد. در تقسیم بین النهرین (عراق جلگه ای امروز)، سهم عثمانی بیشتر از ایران تعیین شد. چون کربلا و نجف در منطقه متعلق به عثمانی قرارگرفته بود، این دولت رفت و آمد آزاد ایرانیان به این دو شهر جهت زیارت را تضمین کرد. با امضای این قرارداد بود که عثمانی از طریق بین النهرین به خلیج فارس راه یافت. بااینکه این قرارداد خطوط مرزی و حدود هر کشور را دقیقا روشن نکرد، صلح اماسیه 20 سال دوام یافت.

1918 - پایان نبرد "مارِن" بین ارتش آلمان و نیروهای متفقین در جنگ جهانی اول

نبرد بزرگ "مارِن" در جریان جنگ جهانی اول در 25 مه 1918م، بین ارتش آلمان و نیروهای متفقین شامل امریکا، انگلیس و فرانسه در نزدیکی رود مارن در شمال شرقی فرانسه روی داد. در این جنگ پنج روزه که در 30 مه آن سال پایان یافت و به پیروزی آلمان منجر شد، 55 هزار تن از قوای متفقین اسیر شدند. با وجود این، ارتش آلمان در مارن متوقف شد و نتوانست خط دفاعی متفقین را درهم بشکند. به همین دلیل از این به بعد، حملات متفقین به ارتش آلمان آغاز شد و آلمانی‏ها شروع به عقب‏نشینی کردند.

1952 - چرچیل: ما اینک با دو مبارز رو به رو هستیم: مصدق و مائو

وینستون چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان 30 می 1952 در پارلمان این کشور گفته بود: "ما اینک در برابر دو مخالف (مبارز) قرار داریم ـ مصدق و مائو. هر دو نسبت به کارهایی که می کنند تعصب دارند و همین تعصّب منجر به لجبازی و یکدنگی آنان شده است و به «مذاکره» فرصت نمی دهد. مائو برای حمله به نیروهای غرب در کره بیش از یک میلیون داوطلب به مرز فرستاده و مصدق به هلند رفته است تا با نطق و مصاحبه حملات تازه ای به ما کند. زیان عمومی این مبارزه لفظی کمتر از حمله سیل آسای قریب الوقوع داوطلبان مائو نیست و .... [مصدق هشتم خرداد 1331 وارد هلند شده بود.].
   

نطق پارلمانی چرچیل هنگامی ایراد شده بود که مصدق در لاهه بود. وی به این شهر رفته بود تا به شکایت لندن از ایران به دادگاه بین المللی، پاسخ دهد. مصدق قبلا رسیدگی دادگاه لاهه به شکایت انگلستان از ایران را مغایر حاکمیت ملی یک کشور مستقل عضو سازمان ملل و صلاحیت این دادگاه خوانده بود، ولی گفته بود که به لاهه خواهد رفت تا صدای ایران را که قریب یک قرن و نیم تحت نفوذ و سلطه دو استعمارگر (امپراتوری انگلستان و امپراتوری روسیه) بود به گوش جهانیان برساند و تاکید کرده بود که دفاع او در لاهه در عین حال دفاع از کشورهای تضعیف شده و استعمارزده در برابر قدرت های جهانی خواهد بود.

1431 - روزی که اسقف کلیسا به تحریک انگلیسی ها دستور داد «ژاندارک» را آتش بزنند!

یک اسقف فرانسوی متحد انگلستان سی ام ماه می سال 1431 ژاندارک Joan of Arc = Jeanne D,Arc ـ معروف به دختر اُرلِئان که فرانسویان مایوس و افسرده را به پیروزی رسانید به جرم جادوگری آتش زد. وی سوم ژانویه همین سال از سوی انگلیسی ها برای مجازات شدن به این اسقف (کشیش بزرگ) سپرده شده بود که به دستور این کشیش، محاکمه کلیسایی شد و به جرم جادوگری و پوشیدن لباس مردانه محکوم به اعدام گردید و در یک بازار باز و بدون سقف در برابر چشم مردم آتش زده شد. ژاندارک هنگام آتش زده شدن 19 ساله بود.
   
ژاندارک دوران خردسالی را در محیطی گذرانیده بود که ارتش فرانسه در جریان جنگ صد ساله اروپاییان از انگلیسی ها شکست خورده بود و تمامی شمال رود «لوار» از جمله پاریس به تصرف انگلیسی ها در آمده بود. در این جنگ پاره ای از فرانسویان هم به انگلیسی ها کمک می کردند!.
   
هنگامی که نیروهای دشمن از روستای محل اقامت ژاندارک که دختر یک کشاورز بود گذشتند و خرابی فراوان به بار آوردند و سپس دست به محاصره بندر ارلئان در همان نزدیکی زدند، ژاندارک به خشم آمد و به مدافعان ناامید ارلئان پیوست. لباس سربازی بر تن و
   
نظامیان فرانسوی را تشویق به ضد حمله کرد و موفق شدند. وی سپس با درجه سروانی به هدایت کردن نظامیان فرانسوی در جنگ با مهاجمان انگلیسی ادامه داد و دشمن را از بسیاری از نقاط وطن بیرون راند.
  
 در اثنای این پیروزی ها، فرانسویان متحد انگلستان ژاندارک را گرفتند و به انگلیسی ها فروختند و انگلیسی ها وی را به یک اسقف فرانسوی هوادار خود تحویل دادند و گفتند که او جادو گر است که صدایش این چنین هیجان و دلاوری در نظامیان فرانسه به وجود می آورد که بدون ترس دست حمله به نیرویی به مراتب بزرگتر از خود می زنند. انگلیسی ها نخواستند، خودشان ژاندارک را بکشند و برای همیشه دشمنی فرانسویان را بخرند.
  
 تحت فشار افکار عمومی، سران کلیسای کاتولیک فرانسه 25 سال پس از مرگ ژاندارک، از وی اعاده حیثیت کردند که بعدا عنوان قهرمانی فرانسه را نیز به دست آورد و پاپ در سال 1920 (489 سال پس از آتش زده شدن!) اورا تقدیس کرد.
 
  از قرن 15 به بعد ضمن اشاره به اعدام دلخراش ژاندارک، اندرز داده می شود که نباید اشتباه و یا خیانت یک و یا چند هموطن باعث شود که دیگران از میهندوستی رویگردان شوند. مجسمه های ژاندارک اینک در گوشه و کنار فرانسه دیده می شود و فرانسویان در سی ام ماه می ـ سالروز اعدام ـ او مراسم بزرگداشت برگزار می کنند.

دو نمونه از مجسمه های ژاندارک که در گوشه و کنار فرانسه دیده می شود ـ مجسمه زیرین که برنزی است از روی نمومه مجسمه ای که به دستور ناپلئون سوم در نیمه دوم قرن 19 ساخته شد المثنی شده است

1913 - جنگ اول بالکان و نشست قدرتهای وقت در لندن

سی ام ماه می 1913، قدرت اروپایی وقت که در جهان آن روز تصمیم گیرنده بودند در نشست لندن با قبولاندن نظرات خود به طرفین جنگ بالکان به آن پایان دادند. این جنگ که هشتم اکتبر 1912 آغاز شده بود به جنگ اول بالکان معروف شده است. عثمانی یک سوی جنگ و چهار کشور صربستان، یونان، بلغارستان و مونته نِگرو طرف دیگر آن بودند. قدرت های اروپایی محرّک جنگ و رساننده کمک به این چهار کشور بودند زیرا که کمر به انهدام عثمانی و دست کم راندن آن از اروپا بسته بودند.

در نشست لندن، روسیه، آلمان، انگلستان، اتریش [در آن زمان یک امپراتوری] و ایتالیا تصمیم گیرندگان بودند. بر این نشست محدود همانند امروز نام کنفرانس بین المللی [کدام ملل؟!] گذارده بودند. این نشست، آلبانی را یک کشور مستقل اعلام کرد و کوشید که صربستان راهی به دریای آدریاتیک نداشته باشد [که این سیاست هنوز به قوّت خود باقی است]. نشست لندن کوزوو را میان صربستان، آلبانی و مونته نگرو تقسیم کرد تا استخوان لای زخم باشد، تکلیف مقدونیه را [که بلغارستان، یونان و صربستان نسبت به آن نظر داشتند] روشن نکرد تا آتش اختلاف زیر خاکستر باقی بماند و قسمت شمالی منطقه تراس Thrace (تراکیا) را که میان دریای سیاه و دریای اژه قرارگرفته است [و یونان و رومانی نسبت به آن ادعا داشتند] به بلغارستان داد. به این ترتیب هیچیک از چهار کشور صربستان، یونان، بلغارستان و مونته نِگرو راضی نشدند و به همین جهت جنگ دوم بالکان از 16 ژوئن 1913 آغاز شد. جنگ اول بالکان عثمانی را پس از قرنها سلطه، جز از یک منطقه کوچک [منطقه غرب استانبول و شمال دریای مرمره] از اروپا بیرون راند. با اخراج عثمانی از اروپا؛ رقابت انگلستان، روسیه، فرانسه و آلمان بر سر بلعیدن مناطق عربی امپراتوری عثمانی شدت یافت. در این میان ایتالیا هم وارد میدان شده و برای امپراتوری روم شدن تصمیم گرفته بود که از شمال آفریقا شروع کند تا در برابر لندن قرار نگیرد. انگلستان چهار چشمی روسیه را می پایید تا قول و قرارهای سابق برنخورد و فیل مسکو هوس هندوستان نکند. آلمان نقشه دیگری داشت و آن احیاء امپراتوری پارسیان و از این راه ایجاد سد و درد سر برای رقیبان دیگر بود و در اجرای این نقشه، یک شعبه جاسوسی و جمع آوری اطلاعات و تحریک در استانبول ایجاد و یک دیپلمات باهوش و تاریخدان خود به نام ویلهلم واسموس Wilhelm Wassmuss را روانه ایران ساخته بود تا ایرانیان را برانگیزاند.

ویلهلم واسموس

1961 - رافائل لئونیداس تروخیو دیکتاتور نظامی دومینیکن که مدت طویلی بر این کشور سیطره داشت در شهر سانتو دومینگو پایتخت ترور شد.

رافائل لئونیداس

زادروزها

    ۱۸۱۴ - زادروز میخائیل باکونین انقلابی روس ، از بنیان‌گذاران آنارشیسم
    ۱۹۰۸ - زادروز هانس اولوف گوستا آلفون مهندس و فیزیکدان سوئدی ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۷۰

میخائیل باکونین

    ۱۹۰۹ - زادروز بنی گودمن نوازنده کلارینت و رهبر ارکستر جاز آمریکایی
    ۱۹۳۴ - زادروز الکسی لئونوف فضانورد روسی

الکسی لئونوف

    ۱۹۵۵ - زادروز برایان کبیلکا شیمیدان آمریکایی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۱۲
    ۱۳۳۶ - زادروز محمد صادقی، بازیگر ایرانی

محمد صادقی

    ۱۹۸۰ - زادروز استیون جرارد فوتبالیست انگلیسی

استیون جرارد

درگذشت‌ها

    ۱۵۷۴ - درگذشت شارل نهم پادشاه فرانسه
    ۱۶۴۰ - درگذشت پیتر پل روبنس نقاش آلمانی

پیتر پل روبنس

    ۱۷۴۴ - درگذشت الکساندر پوپ شاعر و منتقد انگلیسی
    ۱۷۷۸ - درگذشت فرانسوا-ماری آروئه با نام مستعار وُلتر، فیلسوف و نویسنده فرانسوی

وُلتر

    ۱۹۱۸ - درگذشت گئورگی پلخانف، نظریه‌پرداز مارکسیست و بنیان‌گذار جنبش مارکسیستی در روسیه
    ۱۹۶۰ - درگذشت بوریس پاسترناک شاعر و نویسنده روس ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۵۸

الیزابت بلکول

    ۱۲۸۹ - درگذشت الیزابت بلکول، نخستین پزشک زن در آمریکا، مبارز راه حقوق زنان و مخالف برده‌داری
    ۱۳۶۴ - درگذشت فریدون توللی (۱۲۹۸، شیراز - ۹ خرداد ۱۳۶۴، تهران) شاعر ایرانی بود.

فریدون توللی