مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 24 مرداد برابر با 15 آگوست در تاریخ چه گذشت (تولد،درگذشت،رویداد،اتفاق)

مروری بر رویداد های مهم تاریخ امروز ایران و جهان : مورخه 24 مرداد  برابر با 15 آگوست در تاریخ چه گذشت (تولد،درگذشت،رویداد،اتفاق)

آرشیو رزوهای قبلی

  امروز 24 مرداد برابر با 15 آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:
  
636 - جنگ یرموک؛ آغاز پایان دو امپراتوری عهد باستان و ایجاد یک دولت اسلامی سراسری

پانزدهم آگوست 636 میلادی نبرد یرموک (Yarmuk) میان سپاه اعراب مسلمان و ارتش روم شرقی (بیزانتین) آغاز شد که بیستم این ماه به شکست کامل روم شرقی و خروج آن برای همیشه از سوریه و فلسطین انجامید. در این جنگ، خالد ابن ولید (متوفی در سال 642 میلادی و مدفون در حُمص سوریه) فرماندهی سپاه اعراب مسلمان را برعهده داشت. وی قبلا با سپاهی مرکب از 20 تا 30 هزار و عمدتا سوار سبک اسلحه وارد سوریه شده و دمشق و حُمص را تصرف کرده بود. این نخستین لشکرکشی مسلمانان به خارج از جزیرةالعرب بود. هراکلیوس امپراتور روم شرقی که چنین لشکرکشی را پیش بینی نمی کرد سریعا سپاهی مرکب از رومیان، اسلاوها و اعراب غسّانی و جمعا شصت هزار نفر روانه سوریه کرد. هراکلیوس قبلا در جنگ با خسروپرویز (شاه ایران) سوریه و فلسطین را به تصرف خود درآورده بود. قرار بود که ارمنی ها نیز در این جنگ به هراکلیوس کمک کنند که در آخرین هفته از ورود به جنگ منصرف شدند.
   
خالد با اطلاع از نزدیک شدن سپاه روم شرقی، شهرهای دمشق و حمص را تخلیه کرد و در کنار رود یرموک که اینک مرز اردن با سوریه را تشکیل می دهد و به رود اردن می پیوندد موضع گرفت. زد و خورد دو سپاه از پانزدهم آگوست آغاز شد. خالد اطلاع داشت که وضعیت مالی امپراتوری روم شرقی در پی چند جنگ با ایران در حالت مساعد قرار ندارد و مقرری نظامیان، ماههاست که پرداخت نشده و به علاوه، نظامیان رومی عمدتا از مناطق دوردست این امپراتوری هستند و حاضر به فدا کردن جانشان برای دولت قسطنطنیه نیستند. لذا درصدد تطمیع اعراب غسّانی ارتش روم برآمد و موفق شد.
   
در دومین روز نبرد، یک بخش از ارتش روم به فرماندهی ژنرال باآنس شکست خورد و نیروهای ژنرال دیگر، تئودور، گرفتار توفان شن شدند و آرایش نظامی را ازدست دادند و قسمتی از آنان نیز در انحنای رودخانه به دام افتادند و با تلفات سنگین شکست خوردند و روز بیستم آگوست جنگ پایان یافت.
   
هنگامی که خبر این شکست به گوش هراکلیوس که در انتاکیه بود رسید، عوامل خود را جمع کرد و با صدای بلند گفت: خدا حافظ سوریه و فلسطین و به قسطنطنیه بازگشت و یک دوره از تاریخ بسر آمد و بسته شد.
   
دو سال پیش از عملیات خالد ابن ولید در سوریه، اعراب مسلمان با سپاهی دیگر در منطقه حیره (عرب نشین) با دسته ای از سپاهیان ایران به فرماندهی ژنرال هرمزان وارد جنگ شده بودند که این نبرد به جنگ جسر (پل) معروف است. در این جنگ، اعراب موفق نشدند و از مرز جنوب غربی ایران بازگشتند. دو امپراتوری ایران و روم شرقی قبلا در یک رشته جنگ غیر ضروری باهم درگیر و تضعیف شده بودند. اعراب مسلمان با تجربه ای که از نبردهای یرموک و جسر به دست آورده بودند و متوجه ضعف های دو امپراتوری قدیمی شده بودند، به حملات نظامی خود ادامه دادند و ظرف چند دهه، کل خاورمیانه، شمال افریقا، قسمت هایی از آسیای میانه و جنوبی را تصرف کردند و بعدا در غرب (اروپا) تا پواتیه فرانسه پیش رفتند، و به این سبب است که مورخان، جنگ یرموک را در ردیف چند جنگ تاریخساز جهان قرار داده اند.
  
 باید دانست که شمار نیروهای دو طرف در جنگ یرموک دقیقا به دست نیامده است، زیرا که مورخان عرب کوشیده اند که شمار نیروهای رومی را بیش از آنچه که بوده قلمداد کنند و مورخان مسیحی درباره شمار مسلمان راه اغراق پیموده اند.

  
نگاره ای مربوط به نبرد یرموک

 جنگ یرموک چهار سال پس از وفات پیامبر اسلام و درست یک سال و هفت روز پس از درگذشت ابوبکر روی داده بود.
  
 در پی فتح یرموک، نیروهای عرب در سال 638 میلادی اورشلیم را تصرف کردند و به بیت المقدس تغییر نام دادند.

718 - محاصره دریایی ـ زمینی دو ساله قسطنطنیه Constantinople (استانبول) با شکست نظامی خلیفه اموی پایان یافت. این محاصره دومین تلاش امویان برای تصرف قسطنطنیه و پایان دادن به عمر روم شرقی بود. محاصره زمینی ـ دریایی قسطنطنیه از سال 717 میلادی آغاز شده بود. بلغارها از راه زمین و یونانیان از راه دریا به امپراتور بیزانتیوم (روم شرقی) کمک کردند تا اعراب را براند.

هجوم به قسطنطنیه از نگاه نقاش فرانسوی

1281 - قوبیلای قاآن (کوبیلای خان) نوه چنگیز و خان بزرگ مغولان که در چین می نشست در دومین تلاش خود برای تصرف ژاپن ناموفق ماند. این بار کشتی های او در دریا دچار تندباد شدند و بسیاری از آنها از میان رفتند. ژاپنی ها این تندباد را باد مامور شده از جانب خدا ـ باد الهی Kamikaze = Divine Wind خواندند. آنان این نام را در دوران جنگ جهانی دوم بر هواپیماهای انتحاری خود گذاردند. خلبانان، این هواپیماهای پر از مواد منفجره را بر کشتی های نظامی متفقین می کوبیدند و آسیب می زدند و یا غرق می کردند. از این پس این واژه به معنای «حمله هوایی انتحاری» جهانی و وارد فرهنگ لغات شده است.

1551 - ساخت «واردزیا» به دستور شاه طهماسب

به دستور شاه طهماست اول (متولد 1514 و متوفی در 1576 میلادی) که 52 سال بر ایران سلطنت کرد در 15 آگوست سال 1551 شهر «واردزیا= فردزیه Wardsia = Wardzia» واقع در گرجستان که در درون کوه ساخته شده بود بسته شد زیرا که به صورت یک مرکز آموزش کشیش و ترویج مسیحیت درآمده بود. این شهر در قرن دوازدهم و در پی ترس از هجوم سلجوقیان ساخته شده و بعدا به دلیل بیم از حمله مغولان که وارد جنوب روسیه شده بودند توسعه یافته بود. خانه های شهر به صورت آپارتمان های چندین طبقه و بعضا 13 طبقه در دل کوه ساخته شده بودند و راه ورودی به این شهر غاری، تنها از طریق چاههای مخفی بود. این شهر اضطراری، زمانی گنجایش دهها هزار تن سکنه را داشت که در زلزله سال 1283 میلادی آسیب شدید دید و از آن پس به مرکز آموزش مسیحیت تبدیل شد و چون در دوران حکومت صفویان در قلمرو ایران قرار داشت شاه طهماسب دستور بسته شدن آن را داد تا به صورت یک پایگاه مخفی مخالفان ایران و اسلام درنیاید. تعطیل شدن دائمی شهر غار پس از سلطه عثمانی ها صورت گرفت. بقایای آپارتمان های غارساخته این شهر اینک از نقاط جذب تماشاگر در گرجستان است.
   

گوشه ای از بقایای آپارتمانهایی که در قرن دوازدهم میلادی در دل کوه ساخته شدند

گرجستان نامی است که امپراتوری ایران (پارسیان) در قرون پیش از میلاد بر این سرزمین گذارده است. در آن زمان «گُرجان» تلفط می شد که بعدا به گرجستان تبدیل شد. انگلیسی زبانها این واژه را «جورجیا» تلفظ می کنند. امپراتوری روم و یونانیان باستان، شرق این منطقه (گرجستان امروز) را «ایبریا» و غرب آن را «کلخیا» می گفتند. گرجی ها سرزمین خودرا "کارت ولبی" می خوانند. این سرزمین تا 22 دسامبر سال 1800 (زمان تزار پُل یکم) تحت الحمایه و عمدتا وابسته به ایران بود. آخرین رئیس کشور ایران که به تفلیس رفت، آغامحمدخان قاجار در سال 1796 بود. وی در این دیدار حکمران گرجستان را که متمایل به تزار روسیه شده بود مجازات کرده و خشونت بسیار نشان داده بود. در اواخر دوران صفویه و نیز در دهه های نخست سلطنت قاجاریه عادت براین بود که شاهزادگان و بزرگان ایران وقت در حرمسرای خود بانوی گرجستانی داشته باشند و به بستگان این زنان در دربار و دولت مقام دهند. ایران در پی شکست نظامی در نخستین جنگ روسیه و ایران در دهه دوم قرن 19 از دعاوی خود در گرجستان صرف نظر کرد و از آن پس گرجستان بخشی از امپراتوری روسیه بود.
   
جمهوری گرجستان که در سال 1991 و در پی فروپاشی شوروی اعلام استقلال کرد دارای سه منطقه خودمختار اوستیای جنوبی (در شمال) و آبخازیا (آبخیز، هم سطح دریا = تاید واتر) و آجارا (ادجارا) است که این دو منطقه در ساحل دریای سیاه واقع شده اند. در پی جنگ 2008، اوستیای جنوبی و آبخازیا عملا از حاکمیت گرجستان خارج شده اند. شهر تفلیس که یک چهارم نفوس گرجستان را در خود جای داده است پایتخت آن کشور است. استالین و بسیاری از مقامات و دیپلماتهای شوروی متولد گرجستان بوده اند. هواداران روسیه در گرجستان همچنان شماری چشمگیرند.

1332 - روزی که شاه در رامسر در انتظار واکنش مصدق بود

شاه (محمدرضا پهلوی) و بانویش ثریا اسفندیاری بختیاری (متولد 1932) در این روز (24 امرداد 1332 = 15 آگوست 1953) در رامسر بسر می بُرد و منتظر واکنش مصدق و تحولات بعدی پس از ابلاغ عزل نخست وزیر بود. یک هواپیما که خلبانی آن را خاتمی ـ افسر نیروی هوایی برعهده داشت در فرودگاه آماده بود تا در صورت وزش باد مخالف، شاه با آن از ایران فرار کند.
   
شاه سیزدهم آگوست 1953 (22 امرداد 1332) نامه برکناری دکتر مصدق را از نخست وزیری ایران امضاء کرده بود. نامه برکناری دکتر مصدق و نامه انتصاب سرلشکر بازنشسته فضل الله زاهدی به نخست وزیری که هر دو مغایر قانون اساسی بود، به صورت محرمانه امضاء شده بود و مردم و مقامات دولتی از آن آگاه نبودند.
   
نقشه براندازی حکومت دکتر مصدق توسط سرویسهای اطلاعاتی انگلستان و آمریکا طرح شده و خود شاه هم، زیاد از جزئیات آن آگاه نبود. طبق یک تحقیق، گویا شاه را مجبور به امضای یک کاغذ سفید کرده و بعدا جملات برکناری مصدق را بالای آن نوشته بودند و چون شاه میان (وسط) ورق کاغذ را امضاء کرده بود؛ جملات برکناری تا روی امضاء ادامه یافته بود که مطابق رسم نامه نویسی دربار سلطنتی نبود!.

شاه و ثریا در رامسر در امُرداد 1332

1914 - افتتاح رسمی کانال پاناما و اتصال اقیانوس آرام و اطلس

در اول ژانویه 1880م یک شرکت فرانسوی، حفر کانال پاناما را آغاز کرد و 11 سال بعد در سال 1891م در حالی که 33 کیلومتر از حفر کانال به پایان رسیده بود، به علت سوء استفاده‏های مالی و ورشکستگی، از ادامه حفاری باز ماند. در سال 1902م دولت امریکا شرکت فرانسوی را خریداری کرد و در سال بعد، کار حفاری را به شرط تسلط بر نواری به عرض 16 کیلومتر در دو طرف کانال و هم‏چنین استیلا بر آب‏های دو دهانه کانال آغاز کرد. امریکا با این کار، ثروت قابل توجهی را برای خود به ارمغان آورد و با ایجاد پادگان نظامی در منطقه، امریکای لاتین را تحت کنترل و نظارت گرفت. در نهایت، کار حفاری کانال پاناما به طول بیش از 60 کیلومتر که دو اقیانوس اطلس و آرام را به هم متصل می‏کرد، در روز 15 اوت 1914م پایان پذیرفت و در این روز افتتاح شد. مردم پاناما طی سال‏های بعد با حضور نیروهای امریکا در منطقه مخالف بودند. از این رو با مبارزات خود، قراردادِ حضور نیروهای امریکا را منسوخ کردند و طی قراردادی، در سال 1977م قرار بر این شد که امریکا تا سال 2000م خاک پاناما را ترک کند و در نهایت در سال 2000م پس از یک قرن، خاک پاناما از قوای امریکایی تخلیه شد.

1947 - روز استقلال "هند" از استعمار انگلیس

نهضت استقلال‏طلبی در شبه قاره هند در سال‏های دهه 1930م اوج گرفت و طی سال‏های جنگ دوم جهانی قدرت بیشتری یافت. این امر انگلیسی‏ها را وادار کرد که بلافاصله بعد از پایان جنگ، آمادگی خود را برای اعطای استقلال به این کشور اعلام نمایند. ولی آنان در عین حال با ایجاد اختلاف بین رهبران هندو و مسلمان از تحقق یافتن این امر جلوگیری می‏کردند. این اختلافات سرانجام با توافق درباره تقسیم هندوستان به دو کشور هند و پاکستان حل شد و قانون استقلال هند که منجر به تشکیل دو حکومت جداگانه در هندوستان شد، روز هجدهم ژوئیه 1947م از تصویب پارلمان انگلیس گذشت. به موجب این قانون، دو حکومت جدید که دومینیون یا قلمرو حکومتی خوانده می‏شدند، در عین خودمختاری همچنان تحت سرپرستی انگلستان باقی می‏ماندند و کمیسر عالی انگلیس به نمایندگی پادشاه انگلستان بر امور این کشورها نظارت می‏کرد. قانون استقلال هند هم‏چنین مهاراجه‏ها و شاهزادگان بی‏شمار هندی را نیز که هر یک دارای قلمرو حکومتی یا امیرنشین بودند در انتخاب خودمختاری یا پیوستن به یکی از دو کشور هند و پاکستان مخیر می‏نمود. قانون استقلال هند در عمل مشکلات زیادی به وجود آورد زیرا اولا جمعیت مسلمانان هندوستان در سراسر شبه قاره هند پراکنده بودند و بین اقلیت مسلمان و اکثریت هندو در قلمرو حکومت هند، و بین اقلیت هندو و اکثریت مسلمان در قلمرو حکومت پاکستان برخوردهای خونینی روی داد و یک جو خصومت و اختلاف بین دو کشور به وجود آورد. با نزدیک شدن خاتمه نفوذ و استعمار چند صد ساله انگلستان در هند و به دنبال آن، طرح تأسیس یک حکومت مستقل اسلامی در ناحیه مسلمان‏نشین این شبه قاره، کشور پاکستان متشکل از دو ناحیه شرقی (بنگلادش) و غربی (پاکستان) در اوضاعی آشفته تشکیل شد. در همین زمان آخرین نایب‏السلطنه هند، در پانزدهم اوت 1947م استقلال هند و پاکستان پس از 200 سال استعمار را اعلام کرد و گاندی رهبری هند و محمدعلی جناح مسئولیت اداره پاکستان را به عهده گرفتند. در این زمان هر یک از ایالاتْ حق پیوستن به کشورهای مسلمان‏نشین هند و یا پاکستان را داشتند. پس از مدتی قسمت شرقی پاکستان به صورت کشور بنگلادش استقلال یافت. از آن زمان تا کنون نیز درگیری‏های مرزی بر سر ناحیه جامو و کشمیر میان هند و پاکستان جریان دارد.

1358 - اشغال پاوه در کردستان توسط عناصر تجزیه طلب ضد انقلاب

یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توطئه و تهاجم دشمن با حمله احزاب چپ به ویژه حزب دموکرات به مهاباد در اول اسفند 57 آغاز شد و به قصد تشکیل کردستان بزرگ، تهاجم وحشیانه خود را آغاز کردند. آنان قصد داشتند قسمتی از قلمرو حاکمیت ملی و اسلامی ایران را جدا ساخته و نقشه‏ های شوم دشمنان نظام اسلامی مبنی بر تجزیه کشور را به اجرا درآوردند. افراد مسلح حزب منحله دموکرات در ادامه تجاوزات خود، در روز 24 مرداد 58، همه راه‏های ورودی شهر پاوه در استان کردستان را به محاصره و کنترل خود درآورد و به گروهان‏ها و مراکز سپاه پاسداران یورش برد. آنان پس از به دست گرفتن تمام نقاط حساس شهر و ارتفاعات مهم منطقه، به جنایات متعددی دست زدند که در یک مورد، شهادت دلخراش 25 تن از برادران پاسدار بستری در بیمارستان شهر و چهل نفر دیگر از مردم بود. در پی این جنایات فرمان حضرت امام خمینی(ره) برای آزادسازی سریع شهر صادر گردید و پس از جانفشانی‏ های سردار چمران و سرلشکر فلاحی در طی نبردی سهمگین، این شهر از لوث وجود ضدانقلاب پاک شد.

شهید چمران در عملیات بازپسگیری پاوه

1971 - روز استقلال "بحرین" از انگلستان

سرزمین بحرین از زمان قبل از اسلام در دست ایرانیان بود و پس از اسلام بارها به دست قدرت‏های گوناگون افتاده است. از قرن شانزدهم، پرتغالی‏ها بر این جزیره دست یافتند و هشتاد سال آن را اداره کردند. از آن زمان به بعد به تصرف شاه عباس صفوی درآمد و پس از 220 سال بار دیگر نفوذ بیگانگان در آن آغاز شد. سرانجام استعمار انگلستان زمام امور آن را به دست گرفت و در سال 1914 به طور کلی تحت الحمایه انگلیس واقع شد، هر چند دولت ایران بر مالکیت آن اصرار داشت. ولی سرانجام دولت ایران در سال 1971 م (1350ش) مراجعه به آرای عمومی با نظارت سازمان ملل را پذیرفت و در نتیجه رای‏گیری که در 15 اوتِ 1971 انجام شد، بحرین به استقلال دست یافت. بحرین مجمع‏الجزایری است واقع در آب‏های جنوبی خلیج فارس و جنوب غربی آسیا که از 33 جزیره بزرگ و کوچک تشکیل شده است. مساحت بحرین 694 کیلومتر مربع و جمعیت آن 691 هزار نفر می‏باشد. پایتخت بحرین منامه نام دارد و محرق و رفاع از شهرهای مهم آن هستند. واحد پول بحرین دینار و ملیت مردم آن عرب است. زبان رسمی مردم این کشور، عربی و دین آنها اسلام است. پیش‏بینی شده است جمعیت بحرین تا سال 2025 نزدیک به 860 هزار نفر باشد. نوع حکومت بحرین پادشاهی است.

1362 - نخستین دوره خبرگان رهبری

در اصل ۱۰۷ قانون اساسی آمده است که پس از بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) ‌که از طرف اکثریت قاطع مردم به مرجعیت و رهبری شناخته و پذیرفته شدند، تعیین رهبر به عهده خبرگان منتخب مردم است.

خبرگان رهبری، درباره همه فقهای واجد شرایط مذکور در اصول پنجم و یک‌صد و نهم بررسی و مشورت می‌کنند؛ هرگاه یکی از آنان را اعلم به احکام موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی - اجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاصی در یکی از صفات مذکور در اصل یک‌صد و نهم تشخیص دهند، او را به رهبری انتخاب می‌کنند.

اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در نوزدهم آذرماه ۱۳۶۱ش برگزار شد و نزدیک هجده میلیون نفر در این انتخابات شرکت نمودند و ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان تعیین شدند و ‌انتخاب بقیه نمایندگان به دور دوم انتخابات موکول گردید. اولین دوره مجلس خبرگان رهبری نیز در تاریخ بیست و چهارم مردادماه ۱۳۶۲ش با پیام حضرت امام خمینی (ره) افتتاح شد.

مجلس خبرگان طبق قانون اساسی وظایف مهمی بر عهده دارد. طبق اصل ۱۱۱ هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شد یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصل پنجم و یک‌صد و نهم گردد و یا معلوم شود از اول فاقد بعضی شرایط بوده از مقام خود بر کنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده مجلس خبرگان می‌باشد. درصورت فوت، کناره‌گیری یا عزل رهبر، خبرگان موظف‌اند در اسرع وقت، نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند.

زادروزها

    ۱۷۴۲ - زادروز پیوس هفتم از پاپ های کلیسای کاتولیک رم
    ۱۷۷۷ - زادروز هانس کریستین اورستد شیمیدان و فیزیکدان سرشناس دانمارکی

هانس کریستین اورستد

    ۱۸۶۷ - زادروز جان گالزورثی نویسنده و نمایشنامه نویس انگلیسی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۳۲
    ۱۸۸۸ - زادروز جان لوگی برد مهندس بریتانیایی، مخترع تلویزیون

جان گالزورثی

    ۱۹۴۴ - زادروز علی حاتمی کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس ایرانی
    ۱۳۱۳ - زادروز ابراهیم آبادی، بازیگر ایرانی

علی حاتمی

    ۱۳۳۷ - زادروز حمید متبسم، آهنگساز و نوازنده‌ی ایرانی تار و سه‌تار
    ۱۹۵۹ - زادروز مجیک جانسون بسکتبالیست آمریکایی

ابراهیم آبادی

    ۱۹۶۶ - زادروز هلی بری بازیگر آمریکایی، برنده جایزه اسکار
    ۱۹۸۳ - زادروز میلا کونیس بازیگر آمریکایی

میلا کونیس

درگذشت‌ها

    ۱۹۴۱ - درگذشت پل ساباتیه شیمیدان فرانسوی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۱۲
    ۱۹۵۶ - درگذشت برتولت برشت نمایشنامه‌نویس ، کارگردان تئاتر و شاعر آلمانی

برتولت برشت

    ۱۹۵۸ - درگذشت فردریک ژولیو کوری فیزیک‌دان و شیمی‌دان فرانسوی ، برنده جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۳۵ به همراه همسرش ایرن ژولیو کوری
    ۱۹۸۸ - درگذشت انزو فراری بنیانگذار فراری ایتالیایی

انزو فراری

    ۱۹۹۴ - درگذشت الیاس کانتی نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۸۱
    ۲۰۰۴ - درگذشت چسلاو میلوش شاعر و مترجم لهستانی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال

الیاس کانتی