بیش از 50 واحد پولی در ایران : اسامی تمام­ واحدهای پولی ایران از هخامنشی تا امروز | واحدی برای سنجش داد و ستد کالا و خدمات

 بیش از 50 واحد پولی در ایران : اسامی تمام­ واحدهای پولی ایران از هخامنشی تا امروز | واحدی برای سنجش داد و ستد کالا و خدمات

در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از 50 واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به‌همراه شرحی مختصر در این گزارش آورده شده است.   

یکای پولی یک کشور، نام پول رایج در آن کشور است و واحدی برای سنجش داد و ستد کالا و خدمات ‌می‌باشد که در آسان­‌سازی مبادله کالا و خدمات نقشی اساسی دارد، برای نمونه واحد پول کشور عراق دینار و واحد پول کشور آمریکا دلار است.

براساس ماده یک قانون پولی و بانکی کشور، واحد پول ایران ریال است و هر ریال به 100 دینار تقسیم می‌­شود اما چون ریال واحد کم‌ارزشی است، تقسیمات آن در حسابداری به­ کار نمی‌­رود. واحد پول ایران در اواخر دوره قاجاریه تومان بوده و هر تومان برابر 10 قِران بود.

طبق قانون آحاد در سال 1308 خورشیدی واحد پول از تومان به ریال تغییر یافت، این قانون از سال 1311 (1932 میلادی) اجرایی شد ولی واحد غیررسمی تومان (10 ریال) همچنان برای شمارش پول در ایران به­‌کار می‌­رود.

بر پایه قانون پولی و بانکی مصوب سال 1339 هر ریال برابر 117216 0/0گرم طلای خالص (24 عیار) یعنی هر گرم طلا برابر 24/85 ریال در نظر گرفته شده است. همچنین بر اساس قانون پولی و بانکی مصوب سال 1351 هر ریال برابر0108055/0 گرم طلای خالص است، یعنی هر گرم طلا برابر 54/92 ریال بوده است.

در طول تاریخ از دوره هخامنشی تاکنون، بیش از 50 واحد پولی در ایران مورد استفاده قرار گرفته که نام این واحدها به‌همراه شرحی مختصر در جدول زیر آورده شده است.

علاوه بر این موارد در متون ادبی و تاریخی از دو واحد «اسپرنه» و «شهروا» نیز نام برده شده است. در لغت‌نامه دهخدا از اسپرنه به‌عنوان واحد پول و مبادله در اوستا یاد شده است. در لغت‌نامه معین از شهروا به‌عنوان زر ناسره یاد می‌­شود. گویند پادشاهی زر قلب و ناسره زد و آن ­را به‌تندخویی در ملک خود رایج گردانید.

استاد سخن سعدی در گلستان پس از حکایتی می‌­گوید: وجود مردم دانا مثال زر طلاست/ به هرکجا برود قدر و قیمتش دانند/ بزرگ‌زاده نادان به شهروا ماند/ که در دیار غریبش به هیچ نستانند

در ادامه جدول واحدهای پول‌های ایران را از ابتدا تا کنون مشاهده می‌کنید؛

ردیف	نام واحد	name	شرح
1	دریک	Daric	Darik واحد سکه طلای هخامنشی برگرفته از نام داریوش به‌وزن 8/41 گرم
2	شکل	Sheqel	Sigloi واحد سکه نقره هخامنشی به‌وزن 5/6  گرم
3	تالان	Talan	واحد شمش طلای هخامنشی برابر با 300  دریک
4	مین	Min	واحد وزن برابر یک‌پنجاهم تالان
5	کرشه	karsha	واحد سکه نقره کوچکتر از شکل
6	استاتر	stater	واحد سکه ساتراپهای هخامنشی و طلا و نقره مقدونی
7	دراخما	drachma	واحد سکه نقره سلوکی و پارتی
8	ابول	obole	سکه نقره به‌وزن یک‌ششم دراخما
9	کالکو	kalco	واحد سکه مسی سلوکی و پارتی
10	دینار	dinar	واحد سکه طلای ساسانی برابر 20 درم
11	درم	deram	واحد سکه نقره ساسانی، در حال حاضر واحد پول ارمنستان است.
12	دانگ	dong	سکه نقره ساسانی به‌وزن یک‌ششم درم
13	پشیز	pashiz	سکه مسین دوره ساسانی
14	درهم	darham	واحد سکه‌های نقره دوره اسلامی در ایران
15	فلوس	folos	واحد سکه‌های مسین دوره اسلامی در ایران
16	یمینی	yamini	واحد سکه طلای سلطان محمود غزنوی
17	محمودی	mahmoudi	واحد سکه دوره غزنویان
18	تنگه	tonge	واحد سکه مسین دوره تیموریان
19	چاو	chav	واحد اسکناس دوره ایلخانی سال 693 ق. در چین نیز رایج بوده است.
20	شاهی	shahi	واحد سکه صفوی، زندیه، افشاریه، قاجار و پهلوی، معادل 50 دینار یا دو پول
21	غازی	ghazi	سکه ریز مسین دوره صفوی و قاجار (سکه معروف پنغازی) پنج دینار
22	پول	pool	سکه کوچک مسی دوره قاجار معادل بیست و پنج دینار
23	اشرفی	ashrafi	سکه طلا برگرفته از نام ملک اشرف ایوبی از دوره صفویه رایج بوده است.
24	محمدی	mohammadi	معادل100  دینار، ازنام سلطان محمد خدابنده گرفته شده است.
25	غازبکی	ghazbeyki	سکه مسین یک‌دهم شاهی در دوره صفویه ده دینار
26	دوزاری	dozari	سکه معادل دوهزار دینار یا نیم مثقال طلا یا شش نخود
27	بیستی	bisti	سکه بیضی‌شکل دوره صفوی، هر 2/5 بیستی معادل یک شاهی بود.
28	عباسی	abbasi	سکه نقره از نام شاه عباس صفوی گرفته شده است. معادل چهار شاهی و دویست دینار
29	مهراشرفی	mohrashrafi	سکه طلا دوره صفوی، زند، افشاریه
30	صناری	sannari	سکه مسین دوره زندیه و قاجار معادل صد دینار
31	روپی	ruppi	سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار دوره افشاریان
32	نادری	naderi	سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار دوره افشاریان
33	روپیه	ruppieh	سکه نقره به‌ارزش پانصد دینار دوره افشاریان
34	ریال	rial	سکه نقره برابر 1250  دینار قاجاریه و دوره پهلوی و جمهوری اسلامی معادل صد دینار
35	تومان	toman	سکه طلای دوره قاجار و پهلوی اول معادل ده‌هزار دینار(در اصل ریشه مغولی دارد.)
36	پاپتی	papati	سکه مسین قاجاری
37	پاپاسی	papassi	سکه مسین قاجاری
38	لاری	lari	شمش نقره ضرب لار
39	قروش	qurush	سکه مسین در بخشهایی از ایران رایج بوده و در حال حاضر از اجزای واحد پول ترکیه
40	قران	qiran	سکه نقره قاجار معادل هزار دینار
41	صاحبقران	sahibqiran	سکه نقره فتحعلی شاه قاجار معادل هزار دینار
42	پنجهزاری	panzari	سکه طلای قاجاریه معادل پنجهزار دینار و معادل نیم مثقال طلا (دوازده نخود)
43	پول سفید	poolesefid	سکه نقره معادل بیست و پنج دینار قاجاریه
44	پول سیاه	poolesiah	سکه مسین معادل 12/5 دینار دوره قاجار
45	ربعی	robei	سکه نقره به‌ارزش 250 دینار و سکه طلا بهارزش 2500 دینار
46	هزاری	hezari	سکه نقره قاجاریه به‌ارزش هزار دینار
47	مثقالی	mesghali	سکه طلای دوره محمد شاه قاجار
48	چندک	chandak	سکه مسین قاجاری برابر دو غاز
49	پناباد	panabad	سکه ضرب‌شده در پناه‌آباد شوش معادل نیم ریال
50	کشورستانی	keshvarestani	سکه دوره قاجار در بخشهایی از کشور رایج بوده است.
51	کلوار	kalvar	سکه دوره قاجار معادل نیم شاهی در بروجرد رایج بوده است.
52	قمری	ghamari	سکه دوره قاجار رایج در خوزستان
53	کرور	kurur	یکای هندی برابر دهمیلیون ولی در ایران هر نیم میلیون معادل یک کرور بود.
54	پهلوی	pahlavi	سکه طلای دوره پهلوی
55	بهار آزادی	Bahar-e-azadi	سکه طلای جمهوری اسلامی